คุณค่าของกาลเวลา

กาลเวลาอายุเป็นของที่มีค่ามากเหลือไว้ แทนที่จะใช้ให้เป็นประโยชน์และความสุข คนผู้ประมาทแล้ว กลับนำไปใช้ในทางที่เกิดโทษทุกข์ จมดิ่งลงสู่อบายมุขอย่างน่าใจหาย สมกับพุทธภาษิตว่า 

ปมาโท มจฺจุโน ปทํ คนผู้ประมาทแล้วเป็นอยู่ก็เหมือนตายแล้ว 

เพราะบุคคลผู้เช่นนั้นถึงมีชีวิตอยู่ นอกจากจะไม่ได้ทำสิ่งที่เป็นสาระให้แก่ตนแล้ว ยังจะเป็นภัยแก่สังคมเป็นอันมากอีกด้วย คนผู้ตายไปแล้วไม่เคยเป็นภัยแก่ใครเลย คนผู้ประมาทแล้วนี้ซิ เป็นภัยแก่สังคมมาก 

ภัยเหล่านี้ย่อมเกิดจากผู้มีชีวิตอยู่แต่ประมาทแล้ว คือ 
ความโลภ ทะยานอยากได้ ทำให้หน้ามืด ไม่มีขอบเขต จนเป็นเหตุทำความเดือดร้อนให้แก่บุคคลอื่น 

ความโกรธ มุทะลุเหี้ยมโหด เพ่งแต่โทษของคนอื่น หาเรื่องทะเลาะด่าว่าฆ่าตีไม่มีดีกับใครๆ 

โมหะ ความหลงมัวเมาเข้าใจผิด คิดในสิ่งที่ดีว่าชั่ว สิ่งที่ชั่วว่าดี สิ่งที่ผิดเห็นเป็นถูก แต่สิ่งที่ถูกกลับเห็นว่าผิด ไม่เข้าใจความเป็นจริง ดันทุรังถือรั้นเอาแต่ใจของตนเหล่านี้ก็ดีย่อมเป็นภัยแก่สังคม 

คนประเภทดังกล่าวมานี้ เข้าในสังคมใดย่อมก่อความไม่สงบวุ่นวายขึ้นในสังคมนั้น จนเป็นเหตุให้สังคมเขาเอือมระอา แต่ตัวเองเห็นว่าเป็นของเด่นอยู่เสมอ ภัยทั้งหลายเหล่านี้ย่อมเกิดจากคนประเภทดังกล่าวแล้วทั้งนั้น 

อนึ่ง ท่านเปรียบกิเลสสามกองนั้นไว้อย่างน่าฟังว่า 

นตฺถิ ตญฺหา สมานที แม่น้ำน้อยใหญ่ที่ไหลไปไม่มีเวลาหยุด เสมอด้วยความโลภทะยานอยากได้ของคน ไม่มี 

นตฺถิ โทส สมากาลิ ความผิดหวังของบุคคลผู้กระทำผิดอย่างร้ายแรง เสมอด้วยความโกรธ ไม่มี 

นตฺถิ โมห สมาชาลํ ข่ายทั้งหลายที่ดักสัตว์ทุกๆ ชนิด (ถึงแม้จะวิเศษและทันสมัยอย่างไรก็ตาม) เสมอด้วยความหลง ไม่มี ดังนี้ 

เมฆหมอกที่ปกคลุมแสงพระจันทร์พระอาทิตย์ ถึงแม้จะมืดมิดสักปานใด ก็ยังมีเวลาฉายแสงจ้าออกมาได้เวลาหนึ่ง แต่กิเลสสามกองนี้ เมื่อได้เข้าจับหัวใจของใครแล้ว ต้องมืดมิดปิดบังอย่างน่ากลัว 

ความโลภ ความทะยานอยากได้ไม่มีขอบเขต เป็นกิเลส เหมือนน้ำฝนตกจากที่สูง ไหลท่วมท้นที่อยู่ของคนแล้วก็ไหลท่วมท้นที่อื่นๆต่อไป จนเป็นอันตรายแก่พืชผลได้ ความโลภไม่รู้จักอิ่มของคนก็เหมือนกัน มีล้นเหลือแล้วไม่รู้จักพอ ยังอยากได้ของคนอื่นร่ำไป ทั้งที่ของตนมีอยู่มากมาย ถึงแม้ความหิวแทบตาย บางทียังไม่ยอมสละ ทรัพย์ออกใช้จ่าย เพราะกลัวจะหมดไป บางทีเห็นคนอื่นใช้จ่ายไปยังเสียดาย เป็นทุกข์แทนเขา จนอดริษยาเขาไม่ได้ก็มี 

ความโกรธ เป็นเหมือนกับไฟ ย่อมไหม้เชื้อไม่เหลือ แม้แต่ของสดๆ ก็ไหม้ ความโกรธเมื่อเกิดขึ้นที่หัวใจของใครแล้ว ทำให้เหี้ยมโหดกักขฬะกล้าแข็งยิ่งนัก ไม่เลือกว่า หน้าอินทร์หน้าพรหม หรือผู้มีพระคุณอย่างไรก็ตาม มันโกรธได้ไม่เลือกหน้า หากมีศาสตราอาวุธอย่างวิเศษแล้ว ก็สามารถสังหารโลกอันกว้างใหญ่ไพศาลนี้ให้แหลกเป็นจุลไปด้วยแรงฤทธิ์ของมัน ในชั่วพริบตาเดียว 

ความหลง ที่เรียกว่าโมหะ มีลักษณะเหมือนเมฆหมอก ถึงแม้มันจะเป็นของเย็นก็ครอบคลุมได้ทั้งน้ำและไฟแล้วไหลลอยไปตามลม กล่าวคือ เมื่อจิตทะยานอยากจนให้เกิดความโลภขึ้นมาแล้ว หลงก็พลอยสนับสนุน คิดเอาแต่ได้ไม่เลือกหน้า ว่าควรหรือไม่ควร ลักขโมย ปล้นชิง วิ่งราว ฆ่าเจ้าของทำได้ทั้งนั้น ไม่คิดถึงโทษทุกข์ทั้งของตนและคนอื่น ปิดบังสติสัมปชัญญะ มิได้คิดถึงคุณและโทษ ตั้งหน้าแต่จะกอบโกยเอาด้วยหน้าตามึนชาไม่มียางอายอย่างเดียว 

ถึงความหลงจะไม่แสดงพิษร้ายแรงเจ็บแสบ แต่หลงก็ได้เข้าไปแทรกสนับสนุนให้ความโกรธเห็นผิดเป็นถูก เห็นถูกเป็นผิดไปเข้าข้างตัวส่วนเดียวจนได้ ทำให้ความโกรธ มีกำลังแข็งกล้า ถึงกับหน้าเขียวเสียงสั่น ลบล้างศรัทธา ปัญญาและศีลธรรมอันดีงามที่เคยได้อบรมมาหมด 

ในเมื่อความโกรธเกิดขึ้นแล้วจะยังปรากฏอยู่อย่างเดียว นั่นคือตายักษ์หน้ามาร อากัปกิริยาของปีศาจ ความเกรี้ยวกราดของจอมพาล ความกล้าหาญอย่างโง่ๆ ความหลงนี้ย่อมเข้าครอบคลุมได้ในที่ทุกสถาน ไม่ว่าบ้านและวัดรัฐสถาน แม้ราชสำนักมันก็ไม่กลัว ความหลงมันเข้าไป ทรงอำนาจอิทธิพล เที่ยวป้วนเปี้ยนไปหมด 

กิเลสสามกองนี้ เมื่อเข้าไปหมักหมมดองอยู่ในใจของ คนใดแล้ว ย่อมทำให้ใจของคนนั้นเสื่อมคุณภาพลงทุกที เหมือนสนิมเกิดขึ้นในเหล็ก แล้วกัดเหล็กให้สึกกร่อนไปฉะนั้น 

ด้วยเหตุนี้ ทุกๆคนจึงควรคิดถึงกาลเวลาอันมีค่า ที่เราอยู่ได้ไม่ตายเพราะกาลเวลายังเหลืออยู่ไว้ให้เราใช้ให้เป็นประโยชน์ และอย่าได้เข้าใจว่ามันยังเหลืออยู่มากนัก 

แท้จริง วันคืน เดือน ปี ที่เรานับกันว่าได้เท่านั้นเท่านี้ นั้น มิใช่เรานับของที่ได้ แต่เรานับของที่มันหมดไป เหมือนกับคนเดินทาง ข้างหลังมีแต่จะยาวออกไป ข้างหน้าสั้นเข้าๆ ทุกที อายุที่เรานับอวดอ้างกันนักหนาว่าข้าได้ ๕๐-๖๐-๗๐ ปีนั้น เป็นการนับอายุที่หมดไปแล้ว ไม่ได้กลับคืนมาให้เรานับอีก ส่วนที่ยังเหลืออยู่ไม่มีใครรู้สักคนว่า ยังอีกมากน้อยเท่าไร โจรขึ้นขโมยของบนเรือน เจ้าของไป แจ้งต่อเจ้าหน้าที่แต่เฉพาะของที่หายไปเท่านั้น ส่วนที่ยังอยู่ เจ้าของบ้านไม่เคยแจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบเลย ฉันใด การนับอายุ ก็นับได้แต่ส่วนที่หมดไป ส่วนที่ยังเหลือไม่มีใครรู้เลย ฉันนั้น 

ผู้มาพิจารณาถึงอายุชีวิตของตนว่า เป็นของมีประมาณน้อย และไม่มีเครื่องหมายไม่ทราบว่าจะตายวันไหน ย่อมเสื่อมสิ้นสูญไปกับวัน คืน เดือน ปี แล้ว จึงควรเป็นผู้ไม่ประมาทในกุศลธรรมทั้งหลาย ดังได้อธิบายมาแล้วในข้างต้น 

อนึ่ง ผู้มาพิจารณาถึงกาลเวลาอันกลืนกินอายุชีวิตของ ตนให้หมดสิ้นสูญไปอยู่เสมอ ได้ชื่อว่าเป็น ผู้เจริญมรณานุสสติกัมมัฏฐาน หากปัญญาญาณยังไม่แก่กล้า สามารถจะถอนอุปาทานขันธ์ได้อย่างเด็ดขาด ก็ยังจะเป็นเครื่องบรรเทาความมัวเมาประมาทให้ลดหย่อนลงบ้างตามโอกาส อันสมควร แล้วจะได้ปรารภถึงคุณงามความดี มีการทำทาน รักษาศีล ภาวนา เป็นต้น 

ละความชั่ว ความผิดทุจริตต่างๆ ที่เคยทำมาแล้ว และกำลังทำอยู่ก็ดี ไม่สามารถจะทำต่อไปตามวิสัยของผู้ไม่ประมาท ก็จะเป็นประโยชน์โสตถิผลทั้งแก่ตนและส่วนรวม ตลอดทั้งโลกนี้และโลกหน้า ถ้าอาศัย อัปมาทธรรม คือ ความไม่ประมาท เจริญไม่ขาดจนให้ชำนาญปานประหนึ่งว่า ยานพาหนะอันจะนำตนไปสู่มัคคาวิถีแล้ว จะมีจิตแกล้วกล้าสามารถต่อสู้มัจจุราชภัย อาจหวังได้ชัยชนะในที่สุด เพราะผู้ยอมสละทุกสิ่งแม้แต่ชีวิตก็ยอมพลีไม่มีอาลัยเพื่อความบริสุทธิ์ของ ใจแล้ว อารมณ์ทั้งหลายแหล่ก็จะปราศจากไปไม่มีเหลือ ต่อแต่นั้นจิตก็จะตั้งมั่นเข้าถึงขั้นภาวนาสมาธิ 

โดยนัยดังแสดงมาก็ควรแก่เวลา เอวํ ก็มีด้วยประการ ฉะนี้ ฯ 

(จากการแสดงธรรมณ วัดเจริญสมณกิจ จ.ภูเก็ต วันที่ ๑๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๐๖) 

(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 122 มกราคม 2554 โดย หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี วัดหินหมากเป้ง จ.หนองคาย)