รำลึก...วันปิยมหาราช

นับแต่ พ.ศ. 2428 เมื่อ “ผู้มีบารมีรุ่นเก่า ๆ” หมดไป ก็ทรงฟื้นพระราชอำนาจกลับมา รับสั่งเองว่าเหมือนการสาวสายป่านแห่งอำนาจ อำนาจที่ค่อย ๆ ฟื้นกลับมาคือ 1. อำนาจการตั้งรัชทายาท 2. อำนาจการทหาร  3. อำนาจการเงินการคลัง 4. อำนาจการศาล 5. อำนาจการต่างประเทศ 6. อำนาจการปกครอง บัดนั้นเองที่สยามเข้าสู่ระบอบการปกครองที่ควรเรียกได้ว่าสมบูรณาญาสิทธิ ราชย์ และความเป็นรัฐชาติที่มีเอกภาพ อธิปไตยและบูรณภาพแห่งดินแดน

ว่า แล้วก็ทรงเริ่มการ “รีฟอร์ม” หรือปฏิรูปประเทศเพื่อก้าวไปสู่ความมั่นคงแข็งแกร่งในด้านต่าง ๆ
 
ดังนี้ 1. ปฏิรูปสิทธิเสรีภาพด้วยการเลิกทาสเลิกไพร่ 2. ปฏิรูปการปกครองด้วยการจัดระเบียบการปกครองส่วนกลาง หัวเมือง และท้องถิ่น ยุบจตุสดมภ์หันมาตั้งกระทรวง มีเสนาบดี ปลัดทูลฉลอง อธิบดี นำระบบเงินเดือนมาใช้ ตั้งโรงเรียนฝึกคนเข้าทำราชการ และหาคนเก่งมาทำราชการ บางทีต้องจ้างจากต่างประเทศ 3. ปฏิรูปเศรษฐกิจ จัดระบบภาษีอากรใหม่ แบ่งเงินแผ่นดินออกเป็นพระคลังข้างที่และพระคลังแผ่นดินอันเป็นการสร้าง วินัยการคลัง 4. ปฏิรูปการทหาร 5. ปฏิรูปการศึกษา 6. ปฏิรูประบบสาธารณสุข มีการตั้งโรงพยาบาลและสภากาชาดเป็นครั้งแรก 7. ปฏิรูปกิจการพระศาสนา 8. ปฏิรูปความเจริญของบ้านเมือง เช่น สร้างถนน สะพาน เปิดการเดินรถไฟ 9. ปฏิรูปการต่างประเทศ เช่น เชิญกษัตริย์ต่างประเทศมาเยือน และพระองค์เองก็เสด็จประพาสต่างประเทศเป็นครั้งแรก

ทั้งหมดนี้ทรงทำ ได้อย่างเหมาะแก่การเวลา เพราะถ้าช้าไปก็จะไม่ทันต่อภยันตรายจากต่างประเทศที่คืบคลานเข้ามา พระบรมราโชบายสำคัญที่ทรงนำมาใช้กำกับการดำเนินการทั้งหลายคือ

1. อดทน อดกลั้น  2. บางครั้งต้องยอมเสียอวัยวะเพื่อรักษาชีวิต 3. คนเก่งมีอยู่ที่ไหนต้องนำมาใช้ให้หมดที่ว่ามานี้เป็น “การแผ่นดิน” แต่ที่เป็น “การส่วนพระองค์” และทรงทำได้อย่างดี หลายอย่างพลอยเป็นหน้าเป็นตาเป็นเกียรติของประเทศด้วย คือ 1. ทรงเป็นกวี นักเขียน ลองไปอ่านเรื่องนิทราชาคริต เงาะป่า ไกลบ้าน พระราชพิธี 12 เดือนของพระองค์สิครับ 2. ทรงเป็นนักเดินทางท่องเที่ยว 3. ทรงเป็นนักเสวย 4. ทรงเป็นนักสะสมศิลปวัตถุ เช่น ตลับงา ศิลปะของฟาร์แบเช่ เครื่องเบญจรงค์ เครื่องกังไส 5. ทรงเป็นนักรัก มีพระเสน่ห์ พระรูปโฉมงดงาม พระวาจาอ่อนหวาน มีมนุษยสัมพันธ์ดี 6. ทรงเป็นนักประชาสัมพันธ์ ทรงทำงานไปอธิบายไปทุกขั้นตอน

ความยิ่งใหญ่ของรัชกาลที่ 5 อยู่ที่ว่าทรงมีเวลาในการทำงานยาวนาน มีผู้รับสนองงานให้เป็นไปตามพระราชประสงค์มาก มีพระวิสัยทัศน์กว้างไกล และมีพระราชคุณธรรม คือ พรหมวิหาร 4 ความเป็นธรรม และพระทัยกว้างจนมีคำกล่าวว่า “แผ่นดินรัชกาลที่ 5 นั้น ใครทำให้บ้านเมืองเจริญ เป็นคนโปรดได้ทั้งนั้น”

วันนี้เป็นวันปิยมหาราช วันที่ระลึกแห่งการสวรรคต การสวรรคตทิ้งพระราชมรดกสำคัญไว้ให้เราเห็นแทบจะรอบตัว ถ้าอยู่หัวบ้านหัวเมือง มองไม่เห็นวัดที่ทรงสร้าง ถนนที่ทรงตัด รถไฟที่ทรงนำเข้ามา โรงเรียนที่ทรงริเริ่ม ดูที่ตัวเองก็ได้ว่าเราไม่ได้เป็นทาสหรือไพร่ในวันนี้เพราะใคร.