เมารถ เมาเรือ: อาการหวาดวิตกที่สมองมโนไปเอง

หลายคนต้องทนทรมานเวลานั่งรถ นั่งเรือ หรือบางคนแม้แต่ขึ้นลิฟท์ก็เวียนหัวพาลให้คลื่นไส้่
บางครั้งแค่เล่นเกมคอมพิวเตอร์ที่เคลื่อนไหววูบๆวาบๆก็เกิดความรู้สึกเหมือน จะเมารถได้เหมือนกัน... รู้กันไหมครับว่า อาการวิงเวียนที่เกิดขึ้นนี้ มีที่มาที่น่าสนใจ

อาการเมารถ เมาเรือ ฝรั่งเรียกว่า "motion sickness" หรือแปลง่ายๆว่า ความรู้สึกแย่ๆที่เกิดจากการเคลื่อนไหวนั่นแหละครับ แล้วทำไมเราถึงรู้สึกแย่ขึ้นมาได้?... เรื่องนี้มีที่มาที่ฟังแล้วอาจจะเหมือนไม่ค่อยเกี่ยวกัน ก่อนอื่นต้องเท้าความกันสักนิดก่อนว่า ร่างกายของเรามีระบบรักษาการทรงตัวที่ค่อนข้างจะอ่อนไหว เพื่อป้องกันและคอยรักษาสมดุลไม่ให้ล้มคว่ำคะมำหงายพาลให้บาดเจ็บ อีกทั้งเรายืนกันด้วยสองขา ถ้าล้มโค่นลงก็เสี่ยงที่สมองจะได้รับความกระทบกระเทือน ด้วยเหตุนี้ร่างกายของเราจึงมี"เซ็นเซอร์"คอยตรวจวัดอาการเลื่อนไหว และสมดุลร่างกายอยู่หลายตัว เช่น การรับรู้อาการเคลื่อนไหวของหูชั้นใน โดยเมื่อเราเคลื่อนที่ ก้ม เงย หรือเอียงตัว ของเหลวข้างในหูก็จะไหลไปมา ทำหน้าที่เหมือน ไจโร ในสมาร์ทโฟนหรือแทบเล็ตสมัยนี้ อีกทั้งเรายังรับรู้การเคลื่อนไหวผ่านการมองเห็นได้อีกทางหนึ่งด้วย จากนั้นสมองจะนำข้อมูลภาพและข้อมูลจากหูชั้นในมาประมวล ตีความเป็นอาการเคลื่อนไหวที่เกิดขึ้น เพื่อสั่งให้ร่างการปรับท่าทางเพื่อรักษาสมดุลกันต่อไป

สิ่งที่เกิดขึ้นเมื่อเรานั่งรถ นั่งเรือ อยู่ในลิฟท์ หรือแม้แต่เล่นเกมคอมพิวเตอร์ก็คือ บางครั้งสมองของเราได้รับข้อมูลที่ไม่สอดคล้องกัน เช่นในกรณีนั่งรถนั่งเรือ หูชั้นในของเรารู้สึกถึงการเคลื่อนที่ แต่ภาพที่เรามองเห็นถูกผนังห้องโดยสารบดบัง หรือใครที่ชอบแชตหรืออ่านหนังสือบนรถ ภาพที่ส่งไปยังสมองก็จะไม่มีเรื่องที่เกี่ยวข้องกับวิวภายนอกรถที่เคลื่อน ผ่านไป(เพราะมีแต่ภาพของโทรศัพท์ หรือหนังสือที่อ่าน) ในทางกลับกัน เวลาเราเล่นเกม ข้อมูลภาพที่ไปยังสมองจะมีแต่ภาพเคลื่อนไหว แต่ข้อมูลจากหูชั้นในไม่ได้บอกว่าเรากำลังเคลื่อนที่ ซึ่งสมองจะให้ความสำคัญกับข้อมูลภาพและข้อมูลจากหูชั้นในเท่าๆกัน เมื่อข้อมูลขัดแย้งกัน สมองสับสนไม่สามารถแปลความหมายจากข้อมูลเหล่านี้ได้ สมองก็เลือกที่จะไม่เชื่อข้อมูลไหนเลย แต่กลับจะตีความไปถึงอีกสิ่งหนึ่งที่คาดไม่ถึง "ประสาทหลอน!!"

สมองของเราจะระแวงกับสิ่งหนึ่งมากคือพิษในร่างกาย ซึ่งโดยส่วนมากพิษในธรรมชาติจะมีฤทธิ์หลอนจิตประสาท เมื่อสมองตระหนกกับข้อมูลที่สับสนเกี่ยวกับการรับรู้ จึงส่งสัญญาญเตือนว่าโดนพิษหลอนประสาทเข้าแล้ว วิธีที่ร่างกายพยายามจะขับพิษนั้นออกไปก็จะมีอาการตรงกับเวลาเราเมารถเมา เรือเป๊ะ! นั่นคือ สมองสร้างความรู้สึกวิงเวียน เพื่อให้กระตุ้นกระเพาะอาหารบีบตัวขย้อนเอาสิ่งที่อยู่ในท้องออกมาเพราะพิษ มักเข้าสู่ร่างการด้วยการกิน อีกทางก็คือเมื่อเราเมารถ เหงื่อกาฬจะแตกพลั่ก เป็นความพยายามขับพิษออกทางเหงื่อของร่างกายอีกเช่นกัน ทั้งนี้เรายังมีอาการมือเท้าเย็นร่วมด้วย เนื่องจากร่างกายเกิดความเครียด(ตกใจ ไม่สบายใจ กลัว) หลอดเลือดจะหดตัว ทำให้เลือดไปเลี้ยงปลายมือปลายเท้าได้น้อยลง(เรียกอาการนี้ว่า Raynaud’s phenomenon)

ดังนั้นจะสังเกตุว่าเมื่อเราได้อาเจียนออกไปบ้างแล้ว อาการจะดีขึ้นชั่วขณะ ความวิงเวียนจะหายไป เพราะสมองของเราปิดสัญญาณเตือนภัยเพื่อเฝ้าสังเกตุอาการ"ประสาทหลอน"ที่ว่า นี้ ถ้ายังมีอยู่แสดงว่าพิษยังไม่หมดก็ค่อยสั่งให้เกิดอาการ"เมา"นั้นขึ้นมา ใหม่... เราก็จะโอ้ก...อ้าก...อยู่พักใหญ่ๆ จนกว่าจะได้ลงจากรถจากเรือ หรือจนกว่าร่างกายจะชินกับข้อมูลที่สับสนนี้ไปเอง