อาสาฬหบูชาวันแห่งการศึกษา

ปราชญ์บางท่านกล่าวว่า กระบวนการเรียนรู้เรื่องไตรสิกขา หรือ ศีล สมาธิ ปัญญา สามารถเกิดขึ้นได้พร้อมๆ กันในชั่วขณะจิตหนึ่งๆ ศีล สมาธิ ปัญญา ไม่ได้แยกขาดออกจากกัน แต่ ศีล สมาธิ ปัญญา เชื่อมโยงสัมพันธ์กันเป็นหนึ่งเดียว ท่านอธิบายว่า ขณะที่ปัญจวัคคีย์ฟังคำสอนจากพระพุทธเจ้าขณะนั้นก็เกิดศีล ศีลในความหมายของการควบคุมจิตให้นิ่ง เมื่อจิตนิ่งก็มีสมาธิในการรับฟัง ขณะรับฟังก็มีการพิจารณาตาม การพิจารณาก่อให้เกิดปัญญา

ดังนั้น จึงเป็นไปได้ที่ช่วงขณะจิตหนึ่งๆ สามารถเกิดศีล สมาธิ ปัญญา ไปพร้อมๆ กัน ผู้ปฏิบัติจึงบรรลุธรรมได้ทุกขณะ หากมีการกระทำในใจ นั่นจึงเป็นเหตุให้ "โกญธัญญะ" เกิดการรู้แจ้งขณะฟังธรรมจากพระพุทธองค์

เหตุการณ์ในวันเพ็ญเดือน ๘ จึงเป็นสถานการณ์ของเหตุปัจจัยที่ถึงพร้อม เมื่อโกญธัญญะนักพรตหนึ่งในห้ามีภูมิธรรมที่พร้อมจะสุกแสงเปล่งประกาย เมื่อพระพุทธองค์เสด็จมาถึงป่าอิสิปตนมฤคทายวันในวันนั้นพอดี เมื่อพระองค์แสดงธรรม โกญธัญญะน้อมรับฟังคำสอนด้วยความเคารพ มีสมาธิตั้งมั่นในคำทุกคำที่พระองค์แสดง จิตน้อมพิจารณาตามนำไปสู่ความเข้าใจที่ลึกซึ้ง จนเกิดการรู้แจ้งเป็นพระโสดาบัน และเมื่อมีโอกาสฟังธรรมในครั้งถัดไปก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์

การที่มนุษย์ธรรมดาได้บรรลุธรรมเป็นพระอริยบุคคลจึงถือได้ว่า เป็นหัวใจของการศึกษาที่แท้จริง

วันอาสาฬหบูชา เราควรหันมาบูชาด้วยการเริ่มต้นปฏิบัติตามหลักไตรสิกขาอย่างจริงจัง ไตรสิกขาอันเป็นหลักสูตรการเรียนรู้ที่มีอายุยาวนานหลักสูตรหนึ่ง เป็นหลักสูตรที่ทำให้มนุษย์เข้าถึงศักยภาพภายในที่ซ่อนเร้น อันนำไปสู่การบรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ ซึ่งยังไม่มีหลักสูตรไหนจะสามารถทำได้