จริตของคน ๖ ประเภท

จริตของคนมี ๖ กลุ่ม คือ ราคจริต  โทสจริต  โมหจริต  สัทธาจริต  พุทธิจริต และวิตกจริต บุคคลในจริตทั้ง ๖ นี้ เมื่อจะเจริญกรรมฐาน( ๔๐ แบบ )  จะต้องเลือกให้ถูกกับจริตของตน 

บุคคล โทสจริต ชอบความรวดเร็ว  ไม่ชอบเรียนเยิ่นเย้อ ชอบสรุปความหรือเอาประเด็นสำคัญทีเดียว
กรรมฐานที่เหมาะคือ อัปปมัญญา หรือ พรหมวิหาร ๔   เมตตา  กรุณา  มุทิตา  อุเบกขา

บุคคล โมหจริต  มักชอบง่วงเหงาหาวนอน  เรียนอะไรนิดหน่อยก็ง่วงแล้ว
กรรมฐานที่เหมาะคือ อานาปานสติ กำหนดลมหายใจเข้าออก

บุคคล วิตกจริต  เป็นคนลังเล ตัดสินใจอะไรไม่ได้  ไม่รู้จะเลือกอย่างไหนดี
กรรมฐานที่เหมาะคือ อานาปานสติ กำหนดลมหายใจเข้าออกเช่นเดียวกัน

บุคคล สัทธาจริต  มักเชื่อง่าย  ชอบเรื่องตื่นเต้น  เรื่องไหนไม่สนุกก็จะไม่ชอบ
กรรมฐานที่เหมาะคือ พุทธานุสติ ระลึกถึงพระพุทธเจ้า

บุคคล พุทธิจริต  มีความใฝ่รู้ ช่างสงสัย หาเหตุผล
กรรมฐานที่เหมาะคือ มรณสติ ระลึกถึงความตาย และ อุปสมานุสติ ระลึกถึงความสงบ

บุคคล ราคจริต  รักสวยรักงาม  รังเกียจของไม่สวยไม่งาม
กรรมฐานที่เหมาะคือ อสุภกรรมฐาน พิจารณาของไม่งามเช่นซากศพ

แต่ถึงกระนั้นก็ตาม  แม้นในบุคคลเดียวกันนั้น ในแต่ละเวลา จริตก็เปลี่ยนแปลงได้ เช่นบางเวลาก็มี โทสะ ความโกรธ  บางเวลาก็เกิด ราคะ ความเพลิดเพลินในของสวยงาม  บางครั้งก็เกิด สัทธา ตื่นเต้นกับเรื่องราวต่างๆ หรือ บางครั้งก็ ง่วงเหงาหาวนอนเกิด โมหจริต
ดังนั้น ก่อนจะลงมือปฏิบัติกรรมฐาน ควรตรวจดูว่าในขณะนั้น จริตใดกำลังมีความรุนแรงครอบคลุมจิตใจของเราอยู่  ก็ให้เลือกกรรมฐานที่ถูกต้องกับจริตขณะนั้น

( จากหนังสือ ขอบฟ้าแห่งความรู้  ของ  พระธรรมโกศาจารย์  ( ประยูร ธมฺมจิตฺโต )