มะเร็งต่อมลูกหมาก…ปัญหาคาใจคุณผู้ชาย !

มะเร็งต่อมลูกหมาก…ปัญหาคาใจคุณผู้ชาย !
นท.ดร.นพ.สมพล เพิ่มพงศ์โกศล  ศัลยหมอ

       สำหรับคุณผู้ชายแล้ว ปัญหาทางสุขภาพที่หนักใจประเภทหนึ่งเห็นจะเป็นปัญหาสุขภาพเพศชาย โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับระบบสืบพันธุ์ ไม่ว่าจะเป็นโรคหย่อนสมรรถภาพทางเพศ  หรือกระทั่งเรื่องของมะเร็งต่อมลูกหมากก็เป็นโรคที่คุณผู้ชายกังวลกันไม่น้อย  มารู้จัก “มะเร็งต่อมลูกหมาก” ให้ดีกันดีกว่าครับ

มะเร็งต่อมลูกหมากเกิดขึ้นได้อย่างไร
       มะเร็งต่อมลูกหมากเกิดจากเซลล์หรือเนื้อเยื่อภายในต่อมลูกหมากที่ไม่สามารถควบคุมได้  คำว่า “มะเร็ง”  หมายถึงสภาวะที่เกิดการสูญเสียแบบแผนของการเจริญเติบโตและไม่สามารถควบคุมการแบ่งตัวของเซลล์ในต่อมลูกหมากได้  ตลอดจนมะเร็งสามารถแพร่กระจายไปยังบริเวณอื่นของร่างกายที่ห่างไกลออกไป ดังนั้นการเข้าใจและมีความรู้เรื่องมะเร็งต่อมลูกหมากอย่างแท้จริงรวมทั้งการตรวจพบมะเร็งตั้งแต่ระยะเริ่มแรก เป็นสิ่งที่มีความสำคัญที่ทำให้คุณได้รับผลการรักษาที่ดีที่สุด

รู้จักกับต่อมลูกหมาก
       ต่อมลูกหมากเป็นอวัยวะหนึ่งในระบบสืบพันธุ์ที่อยู่ต่ำกว่ากระเพาะปัสสาวะและอยู่ด้านหน้าต่อกับทวารหนัก มีขนาดเท่าลูกวอลนัตและล้อมรอบส่วนหนึ่งของท่อปัสสาวะ  ต่อมลูกหมากผลิตสารที่จะเป็นส่วนหนึ่งของน้ำอสุจิ มะเร็งต่อมลูกหมากมักจะพบส่วนใหญ่ในชายสูงอายุ  เมื่ออายุมากขึ้นต่อมลูกหมากจะโตขึ้นและอาจอุดตันท่อปัสสาวะหรือกระเพาะปัสสาวะ ซึ่งอาจเป็นผลให้ปัสสาวะลำบากหรืออาจรบกวนหน้าที่สืบพันธุ์  อาการดังกล่าวอาจเรียกว่าต่อมลูกหมากโต แต่ไม่ได้เป็นมะเร็ง การรับประทานยาหรือการผ่าตัดจะช่วยแก้ปัญหาได้ อย่างไรก็ตามอาการต่อมลูกหมากโตหรือปัญหาอื่นๆ ของต่อมลูกหมากอาจคล้ายกับอาการของมะเร็งต่อมลูกหมาก

ใครบ้างที่เสี่ยงต่อมะเร็งต่อมลูกหมาก
       ในปัจจุบันยังไม่มีใครทราบสาเหตุที่แท้จริงของมะเร็งต่อมลูกหมาก แต่มีการศึกษาวิจัยที่ผ่านมาแสดงว่าชายที่มีปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้จะมีโอกาสเป็นมะเร็งมากกว่าคนทั่วไป ได้แก่

• อายุมากกว่า 65 ปี โอกาสการเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากสูงขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น โดยทั่วไปคนที่เป็นมะเร็งต่อมลูกหมากมักมีอายุมากกว่า 65 ปี และพบน้อยมากในผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 45 ปี
• มีคนในครอบครัวเป็น โอกาสเสี่ยงของคุณจะสูงมากขึ้นถ้าคนในครอบครัว เช่น  พ่อ พี่ชาย น้องชายหรือแม้แต่ลูกของคุณมีประวัติเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก

       อย่างไรก็ตามการมีปัจจัยเสี่ยงไม่ได้หมายความว่าผู้ชายคนนั้นจะต้องเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป   การศึกษาปัจจัยเสี่ยงส่วนใหญ่แสดงว่าโอกาสเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากไม่ได้เพิ่มขึ้นจากการสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์  เป็นต่อมลูกหมากโต เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ความอ้วน ขาดการออกกำลังกาย การรับประทานเนื้อสัตว์หรืออาหารที่มีไขมันสัตว์สูง นักวิจัยยังคงศึกษาปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้และปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ต่อไป  และยังศึกษาอีกว่าจะทำอย่างไรเพื่อป้องกันการเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก เช่น ประโยชน์ที่อาจเป็นไปได้จากการใช้ยาบางอย่าง เช่น วิตามินอี  ซีลีเนียม สารสกัดชาเขียวและสารอื่นๆ แต่ในปัจจุบันยังไม่ได้ข้อสรุป

อาการผิดปกติที่เกิดขึ้นได้
       อาการที่เป็นไปได้ของมะเร็งต่อมลูกหมากคือปัสสาวะไม่พุ่งหรือปัสสาวะบ่อย แต่บางคนก็อาจไม่แสดงอาการใดเลยในระยะแรกเริ่มของโรค  แต่โรคบางโรคหรือบางสภาวะก็อาจทำให้มีอาการเหมือนกันได้  อย่างไรก็ตามเมื่อมะเร็งเข้าสู่ระยะลุกลามจะมีอาการได้หลายแบบ   คุณควรปรึกษาหมอเมื่อมีอาการหรือปัญหาต่อไปนี้
ปัสสาวะไม่ออก ปัสสาวะไม่พุ่งหรือปัสสาวะหยุดเป็นช่วงๆ  ปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะปัสสาวะบ่อยตอน
กลางคืนหลังเข้านอนแล้ว ปัสสาวะลำบาก ปัสสาวะแสบหรือขัด  ปัสสาวะหรือน้ำอสุจิเป็นเลือด  มีอาการปวดหลัง หรือปวดสะโพกตลอดเวลา หรือมีอาการปวดมากเวลาหลั่งน้ำอสุจิ
อาการส่วนใหญ่เหล่านี้มักไม่ได้มาจากมะเร็งต่อมลูกหมาก   และอาจมีสาเหตุเกิดจากต่อมลูกหมากโต การติดเชื้อ หรือปัญหาสุขภาพอื่นๆ  ถ้าคุณมีอาการเหล่านี้  ควรปรึกษาหมอเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงเพื่อรับการรักษาอย่างเหมาะสมทันท่วงที  ตลอดจนเพื่อตรวจวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่

การค้นหาวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมาก
       จริงๆ แล้วการตรวจสุขภาพทั่วไป หมอสามารถตรวจค้นหามะเร็งต่อมลูกหมากก่อนที่คุณจะมีอาการต่างๆ ได้  โดยสอบถามอาการและประวัติครอบครัว ในการตรวจมะเร็งต่อมลูกหมากมีหลายวิธี คุณอาจได้รับการตรวจร่างกายอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่าง คือ ตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนักและตรวจเลือดหาค่าพีเอสเอ (PSA)
       การตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนัก  เป็นการตรวจทางทวารหนัก ซึ่งหมอจะใส่ถุงมือแล้วสอดใส่นิ้วมือ
ซึ่งมีสารหล่อลื่นทาอยู่เข้าไปภายในทวารหนัก และหมอจะได้รับความรู้สึกของการตรวจต่อมลูกหมากผ่านผนังของทวารหนักเพื่อหาว่ามีก้อนหรือลักษณะผิดปกติของต่อมลูกหมากหรือไม่
       การตรวจเลือดหาค่า PSA เป็นการตรวจเพื่อหาระดับค่า PSA ในเลือด  ซึ่งเป็นสารชนิดหนึ่งที่ผลิตจากต่อม
ลูกหมากและสามารถพบว่ามีปริมาณมากขึ้นในเลือดของผู้ที่มีมะเร็งต่อมลูกหมาก อย่างไรก็ตามระดับ PSA อาจจะสูงขึ้นในผู้ที่มีการติดเชื้อ  การอักเสบของต่อมลูกหมาก หรือเป็นต่อมลูกหมากโตก็ได้
มีการศึกษาทางคลินิกว่าทั้งการตรวจทางทวารหนักด้วยนิ้วมือและการตรวจเลือด PSA สามารถตรวจพบมะเร็งต่อมลูกหมากได้ก่อนเวลา จึงสามารถลดจำนวนการเสียชีวิตจากมะเร็งต่อมลูกหมากลงได้
แม้ว่าการตรวจทั้งสองอย่างนี้สามารถพบปัญหาของต่อมลูกหมากได้ว่ามีความผิดปกติ ก็จะต้องตรวจเพิ่มเติม เช่น ตรวจปัสสาวะ ตรวจเลือดหรือการติดเชื้อ นอกจากนี้อาจต้องตรวจด้วยวิธีอื่นๆ ด้วย เช่น  ตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านทางทวารหนักหรือการตัดชิ้นเนื้อของต่อมลูกหมากไปตรวจ
       การตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านทางทวารหนัก เป็นการตรวจโดยใส่เครื่องมือเป็นแท่งขนาดเท่านิ้วมือ
เข้าภายในทวารหนักเพื่อตรวจสอบบริเวณผิดปกติของต่อมลูกหมาก   เครื่องมือนี้จะผลิตคลื่นเสียงความถี่สูงที่ไม่สามารถได้ยินเสียงผ่านต่อมลูกหมาก คลื่นเสียงที่กระทบอวัยวะจะสะท้อนกลับมา สร้างเป็นภาพด้วยคอมพิวเตอร์    จากหลักการนี้จึงเป็นที่มาของการตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านทางทวารหนัก
       การตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมาก   เป็นการนำเอาเซลล์หรือเนื้อเยื่อไปตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์โดยพยาธิแพทย์
เพื่อดูว่ามีเซลล์มะเร็งหรือไม่ และให้คะแนนความรุนแรงของมะเร็งที่เรียกว่าคะแนนของเกลียสัน (Gleason score)  คะแนนของเกลียสันอยู่ระหว่างจาก 2-10 จะอธิบายจากลักษณะของเนื้องอกที่กระจาย  ถ้าคะแนนของเกลียสันน้อย มะเร็งจะมีความรุนแรงน้อย ถ้ามีคะแนนของเกลียสันมาก จะสัมพันธ์กับความรุนแรงของมะเร็งมาก  การตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากทำได้สองเทคนิค คือ การตัดชิ้นเนื้อผ่านทางทวารหนักหรือผ่านทางฝีเย็บ  การตัดชิ้นเนื้อผ่านทางทวารหนักทำได้โดยสอดเข็มเล็กผ่านทางทวารหนักเข้าไปในต่อมลูกหมาก  ส่วนการตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากผ่านฝีเย็บคือการเอาเข็มแทงผ่านผิวหนังระหว่างลูกอัณฑะและทวารหนักเข้าไปในต่อมลูกหมาก เมื่อได้ชิ้นเนื้อแล้ว พยาธิแพทย์จะตรวจดูชิ้นเนื้อด้วยกล้องจุลทรรศน์เพื่อหาเซลล์มะเร็ง
       ระยะของมะเร็งต่อมลูกหมาก
ถ้าการตรวจชิ้นเนื้อพบว่าเป็นมะเร็ง ก็จำเป็นต้องตรวจหาระยะของโรคเพื่อช่วยเลือกแนวทางการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณ การหาระยะของโรคเป็นความพยายามที่จะค้นหาว่ามะเร็งได้กระจายออกมาจากต่อมลูกหมากไปที่อื่นหรือไม่ ซึ่งจำเป็นต้องตรวจเพิ่มเติม เช่น ตรวจวิเคราะห์กระดูก เพื่อตรวจหาว่ามีมะเร็งกระจายมาที่กระดูก
การตรวจด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) หรือคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) มักใช้เพื่อตรวจว่ามีมะเร็งระยะลุกลามออกนอกต่อมลูกหมากหรือไม่
ระยะของมะเร็งต่อมลูกหมากแบ่งง่ายๆ ออกเป็น 3 ระยะ คือ ระยะแรกเริ่ม  ระยะลุกลามเฉพาะที่ และระยะแพร่กระจายไปแล้ว มะเร็งระยะแรกเริ่มสามารถรักษาให้หายขาดจากโรคได้  ในขณะที่มะเร็งระยะลุกลามเฉพาะที่จะมีโอกาสรักษาให้หายขาดลดลง ส่วนการรักษามะเร็งระยะแพร่กระจายมีจุดประสงค์หลักคือลดอาการและให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี
       มีปัจจัยหลายอย่างที่มีผลต่อการพยากรณ์โรคและทางเลือกของการรักษา
การรักษามะเร็งต่อมลูกหมากมีได้หลายวิธี  การรักษาแบบหนึ่งอาจจะดีที่สุดสำหรับคนหนึ่งแต่อาจไม่เหมาะสมกับคนอื่นๆ  ทางเลือกของการรักษาได้แก่ การเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด  การผ่าตัด  การฉายรังสีรักษา  การรับประทานยายับยั้งฮอร์โมนเพศชาย หรือการได้รับเคมีบำบัด บางคนอาจต้องใช้การรักษาแบบร่วมกันเพื่อประสิทธิภาพการรักษาที่เหมาะสม  ซึ่งต้องขึ้นอยู่กับอายุและสุขภาพทั่วไป  ระยะของโรคมะเร็งว่ามะเร็งอยู่ภายในต่อมลูกหมากหรือกระจายออกมานอกต่อมลูกหมาก  ตลอดจนการรักษามะเร็งที่กลับมาเป็นใหม่จะมีแนวทางการรักษาที่แตกต่างกัน ซึ่งคุณและหมอจะร่วมกันในการวางแผนการรักษาที่เหมาะสมที่สุด หมอจะอธิบายทางเลือกการรักษา  ผลที่คาดหวังในแต่ละวิธี  ผลข้างเคียงที่มีโอกาสเกิดขึ้นให้คุณเข้าใจ
       หากได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก จะทำอย่างไร
ไม่ควรตกใจหรือเป็นทุกข์กังวล  ควรศึกษาและทำความเข้าใจถึงโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก ถ้าคุณมีมะเร็งอยู่ในระยะแรกเริ่มก็สามารถรักษาให้หายขาดได้  ในกรณีมะเร็งระยะลุกลามถึงแม้จะไม่สามารถรับรองการรักษาให้หายขาด แต่ผลการรักษาส่วนใหญ่สามารถควบคุมโรคได้ ในความเป็นจริง คนส่วนใหญ่ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากแล้วมักเสียชีวิตจากโรคอื่นหรือตามอายุขัยมากกว่า