แมลงสาบ ภัยเงียบ ภูมิแพ้

ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคภูมิแพ้ คือ กรรมพันธุ์และสิ่งแวดล้อม  ซึ่งสิ่งแวดล้อมที่สำคัญ คือ บ้านพักอาศัยซึ่งมีสารก่อภูมิแพ้หลายอย่าง

เช่น ไรฝุ่น แมลงสาบ ฝุ่นบ้าน ขนแมว ขนสุนัข  โดยเฉพาะสารก่อภูมิแพ้จากแมลงสาบเป็นสาเหตุสำคัญของผู้ป่วยภูมิแพ้คนไทย เกี่ยวกับเรื่องนี้ รศ.พญ.อัญชลี  ตั้งตรงจิตร ภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล บอกว่า  สารก่อภูมิแพ้จะจากส่วนต่าง ๆ ทั้งจากตัวแมลงสาบ สิ่งที่ขับถ่ายออกมา หรือจากสารคัดหลั่งของแมลงสาบ เมื่อมีการสัมผัส หรือถูกกระตุ้นจะเป็นสาเหตุทำให้เกิดโรคภูมิแพ้ในเวลาต่อมา

แมลงสาบที่พบบ้านในเราส่วนใหญ่เป็นสายพันธุ์อเมริกาซึ่งสามารถแพร่พันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว กล่าวคือหากเราเห็นแมลงสาบในบ้าน 1 ตัว เท่ากับยังอยู่ในรังอีก 800 ตัว
 
ผู้ป่วยจะมีความเสี่ยงมากน้อย ขึ้นอยู่กับสภาพความเป็นอยู่ หากเป็นอพาร์ต เมนต์ ที่รวมห้องนอน ห้องนั่งเล่น ห้องครัวไว้ที่เดียวกัน จะมีความเสี่ยงมากกว่า ผู้ที่อาศัยในบ้านพัก หรือห้องเช่าที่มีการจัดแบ่งห้องต่าง ๆ ไว้อย่างเป็นสัดส่วน เพราะจากการสำรวจพบว่า ในส่วนที่เป็นครัว จะมีสารก่อภูมิแพ้จากแมลงสาบมากที่สุด รองลงมาคือ ห้องนั่งเล่น และห้องนอน
 
สิ่งสำคัญที่สุด คือ การรักษาความสะอาดภายในบ้านโดยเฉพาะการจัดเก็บเศษอาหารและขยะเพื่อกำจัดอาหารของแมลงสาบ รวมทั้งหลังการทำอาหาร ควรเช็ดทำความสะอาดให้เรียบร้อย ส่วนห้องนอนต้องดูแลเรื่องความสะอาดเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะห้องที่ติดเครื่องปรับอากาศ ต้องตรวจสภาพเครื่องและทำความสะอาดอย่างสม่ำเสมอ
 
จากการศึกษาผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ที่เข้ามารับการรักษา 3 ปีที่ผ่านมา พบว่า ผู้ป่วยจำนวนมากที่เป็นโรคภูมิแพ้และมีสาเหตุมาจากแมลงสาบ 44- 60% ของผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ทั้งหมด ซึ่งหากเกิดอาการในกลุ่มเด็กจะมีความรุนแรงมากกว่าและมีโอกาสเสียชีวิตได้
 
รศ.พญ.อัญชลี กล่าวว่า ในตัวแมลงสาบมีสารหลายชนิดที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้และเป็นสารที่แตกต่างจากที่พบในประเทศแถบตะวันตกเนื่องมาจากเป็นแมลงสาบคนละสายพันธุ์ สิ่งที่เป็นปัญหาของการเข้ารับการรักษาของผู้ป่วยนั้น ส่วนใหญ่มักไม่ทราบว่าในบ้านจะมีสารก่อภูมิแพ้ใด จึงทำให้แพทย์เกิดแนวคิดในการทำเครื่องมือต่าง ๆ เพื่อตรวจหาสารก่อภูมิแพ้ในบ้านโดยเฉพาะ เพื่อให้ตรวจและรักษาผู้ป่วยมีประสิทธิภาพมากขึ้น ในอดีตจะใช้ชุดตรวจสอบจากต่างประเทศ ซึ่งเป็นคนละสายพันธุ์กับไทย ทำให้ไม่ได้มาตรฐาน แต่วันนี้สามารถพัฒนาน้ำยาดังกล่าวได้สำเร็จแล้ว และนำมาใช้ในการตรวจเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
 
ทั้งนี้ทีมวิจัยยังได้พัฒนาวัคซีนโดยการนำโปรตีนของแมลงสาบกว่า 20 สายพันธุ์ มาตรวจดูว่าชนิดใดก่อให้เกิดภูมิแพ้ เมื่อรู้ว่าโปรตีนจากแมลงสาบตัวใดที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้ และเป็นโปรตีนที่ไม่พบในคน ก็นำไปสร้างวัคซีนรักษาโรคภูมิแพ้ได้ เรียกว่า วัคซีนดีเอ็นเอ เป็นการนำ ดีเอ็นเอที่สร้างโปรตีนแมลงสาบมาเชื่อมกับ ดีเอ็นเอของสารช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของคน และจะสร้างเม็ดเลือดขาวแทนการสร้างสารก่อให้เกิดการแพ้ รักษาโดยหยดที่จมูกหรือใต้ลิ้นไม่กี่ครั้ง นับเป็นการรักษาภูมิแพ้แมลงสาบที่ลดความเสี่ยงต่อความเจ็บปวดและมีใช้แล้วที่โรงพยาบาลศิริราช.