ราชสกุล มหิดล

เจ้านายผู้เป็นต้นราชสกุล "มหิดล" คือ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก พระนามเดิมว่า .. "สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์" ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งประสูติจากสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี (ในรัชกาลที่ 8 โปรดเกล้าฯ เฉลิมพระนามเป็น "สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า") ทรงมีหม่อมห้าม 1 ท่าน คือ หม่อมสังวาลย์ (สกุลเดิม "ชูกระมล" ในรัชกาลที่ 9 โปรดเกล้าฯ เฉลิมพระอิสริยยศเป็น "สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี") มีพระโอรสธิดารวม 3 พระองค์ ได้แก่

พระธิดาพระองค์ใหญ่ พระนามเดิมว่า "หม่อมเจ้ากัลยาณิวัฒนา" ในรัชกาลที่ 7 เลื่อนขึ้นเป็น "พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า" ในรัชกาลที่ 8 ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น "สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้า" ต่อมาได้กราบบังคมทูลลาออกจากฐานันดรศักดิ์เพื่อทำการสมรส ในรัชกาลที่ 9 ได้โปรดเกล้าฯ ให้กลับคืนสู่ฐานันดรศักดิ์ และเลื่อนพระอิสริยยศเป็น "กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์" มีพระธิดา 1 ท่าน

พระโอรสพระองค์แรก พระนามเดิมว่า "หม่อมเจ้าอานันทมหิดล" ในรัชกาลที่ 7 เลื่อนขึ้นเป็น "พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า" ต่อมาเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 8 เฉลิมพระปรมาภิไธยว่า "พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล" ไม่มีพระราชโอรสธิดา

พระโอรสพระองค์เล็ก พระนามเดิมว่า "พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภูมิพลอดุลเดช" ในรัชกาลที่ 8 ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น "สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้า" ต่อมาเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติต่อจากสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราชเป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 9 เฉลิมพระปรมาภิไธยว่า "พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลยเดช" มีพระราชโอรสธิดารวม 4 พระองค์

แต่เดิมนั้นสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงสงขลานครินทร์ ยังไม่ได้รับพระราชทานนามสกุล เมื่อเสด็จไปทรงศึกษาต่อยังต่างประเทศ จึงโปรดให้ระบุนามสกุลในภาษาอังกฤษว่า "สงขลา" (Songkla) ตามพระนามกรมของพระองค์ ต่อมาเมื่อทรงมีหม่อมห้าม และพระโอรสธิดาแล้ว ก็ได้โปรดให้ใช้นามสกุลว่า "สงขลา" ในเวลาที่ประทับอยู่ในต่างประเทศเช่นเดียวกันกับพระองค์ ส่วนเวลาที่ประทับอยู่ในเมืองไทยนั้น ตามธรรมเนียมจะออกพระนามว่า "หม่อมเจ้าอานันทมหิดล ในสมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสงขลานครินทร์" หรือ "หม่อมสังวาลย์ ในสมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสงขลานครินทร์" เป็นต้น ต่อมาในปี 2470 เมื่อพระโอรสธิดาได้เลื่อนขึ้นเป็น "พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า" แล้ว ก็ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องระบุพระนามบิดาต่อท้ายพระนามอีก