สารปรอท ... พิษร้ายใกล้ตัวคุณ

ข่าวการปนเปื้อนสารปรอทในหูฉลามเป็นข่าวทีได้รับความสนใจอย่างมากในช่วงที่ผ่านมา ไม่ว่าผลการพิสูจน์ปริมาณสารปรอทใน 'หูฉลาม' จะเป็นอย่างไร ในฐานะผู้บริโภค ลองมาศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับพิษของสารปรอทกันสักหน่อย

สารปรอท เป็น 1 ใน 4 สารพิษอันตรายที่อาจพบได้ภายในที่อยู่อาศัยของเรา อันได้แก่ ก๊าซคาร์บอร์นมอนอกไซค์ ควันบุหรี่ เชื้อรา สารปรอท โดยแหล่งของสารปรอทในบ้านมักมาจากการปนเปื้อนในอาหาร โดยเฉพาะในปลาทะเลตัวใหญ่ เช่น ฉลาม ปลาทูน่า เนื่องจากปลาใหญ่เหล่านี้ จะมีช่วงชีวิตที่ยืนยาว และกินปลาเล็ก ๆ เป็นอาหาร


จึงมีโอกาสที่จะมีสารปรอทสะสมอยู่ในตัวมันค่อนข้างมาก (เรียกขบวนการนี้ว่า biomagnification) สารปรอทในทะเล มาจากการปนเปื้อนสารปรอทจากโรงงานอุตสาหกรรม หรือโรงไฟฟ้าที่ใช้ถ่านหิน นอกเหนือจากในปลาทะเลแล้ว ในบ้านของเรายังมีแหล่งของสารปรอทที่ทุกบ้านมีคือ เทอร์โมมิเตอร์ ที่ใช้วัดอุณหภูมิของร่างกาย หรือในเครื่องวัดความดันชนิดปรอท

ปัญหาเรื่องพิษจากสารปรอทไม่ใช่เรื่องใหม่ เหตุการณ์ครั้งรุนแรงเนื่องจากพิษของสารปรอท เกิดในประเทศญี่ปุ่น บริเวณอ่าวมินามาตะ อันเป็นต้นตอของชื่อโรคที่เกิดจากสารปรอทเป็นพิษที่ชื่อ Minamata disease อาการพิษจากการรับสารปรอทมากเกินไป สามารถแบ่งออกได้เป็นแบบ เฉียบพลัน กับแบบเรื้อรัง


แบบเฉียบพลันจะมีอาการดังนี้ กระหายน้ำ การรับรสเปลี่ยนไป ปัสสาวะน้อยลง น้ำลายออกมากกว่าปกติ เกิดแผลในปาก ความดันโลหิตต่ำ มีอาการบวมภายในลำคอ และทำให้เกิดภาวะหายใจลำบาก อาเจียน ปวดท้องอย่างรุนแรง ถ่ายเหลวมีเลือดปน และนอนไม่หลับกระวนกระวาย

แบบเรื้อรัง คือค่อยๆได้รับสารปรอทและสะสมในร่างกาย มีอาการดังนี้ ปากเป็นแผล อักเสบเรื้อรัง มีเส้นสีน้ำเงินที่ขอบเหงือก เหงือกบวมและเลือดออกง่าย ฟันโยก มือสั่น น้ำลายออกมาก การรับรสเปลี่ยนไป

อาการพิษจากสารปรอท ทำให้เกิดปัญหาที่รุนแรง ในหญิงตั้งครรภ์และในเด็กเล็ก ที่บริโภคอาหารปนเปื้อนสารปรอทเข้าไป โดยพบว่า สารปรอท จะไปทำลายระบบประสาทของเด็ก ทำให้กลายเป็นเด็กปัญญาอ่อน ความสามารถในการเรียนรู้ลดลง เกิดอาการชัก ตาบอด หูหนวก ได้ ซึ่งพยาธิสภาพเหล่านี้ เมื่อเกิดขึ้นแล้ว จะเป็นแบบถาวร ไม่สามารถรักษาให้กลับมาดีได้เหมือนเดิม

ดังนั้น สิ่งสำคัญที่สุดคือป้องกันการได้รับสารปรอทเข้าสู่ร่างกาย โดยหลีกเลี่ยงการบริโภคปลาทะเลตัวใหญ่ๆ ปริมาณมากๆ เป็นประจำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหญิงตั้งครรภ์ และในเด็ก แต่ทั้งนี้ มิได้จะแนะนำให้งดอาหารทะเล หรือปลาไปเลย เนื่องจาก ในปลายังมีสารอาหารอื่นๆที่เป็นประโยชน์กับร่างกายมาก เพียงแต่ไม่บริโภคมากจนเกินไปเท่านั้น นอกจากนี้ อาจำเป็นต้องเปลี่ยนเครื่องมือวัดไข้จากปรอท เป็นแบบอื่นๆ เช่น อุปกรณ์วัดไข้ระบบดิจิตอล หรือเครื่องวัดอุณหภูมิของร่างกายทางช่องหูซึ่งเริ่มมีจำหน่ายในประเทศไทยบ้างแล้ว

ก่อนอื่นต้องออกจากห้องนั้นโดยเร็วที่สุด แล้วจึงเปิดหน้าต่างให้บริเวณนั้นถ่ายเทได้สะดวกอย่างน้อย 2 วัน และห้ามใช้ไม้กวาด กวาดสารปรอทที่ไหลออกมา เนื่องจากจะทำให้ปรอดแตกออกเป็นเม็ดเล็ก และติดอยู่กับไม้กวาด อันนำไปสู่การกระจายไปที่อื่นๆ ทั่วบ้านของท่าน รวมถึงห้ามใช้เครื่องดูดฝุ่น ดูดสารปรอท เนื่องจากจะมีสารปรอทตกค้างในเครื่องดูดฝุ่น และความร้อนที่เกิดขึ้นจะทำให้ปรอทระเหิดเข้าสู่ทางเดินหายใจ


วิธีกำจัดที่ดีคือ สวมผ้าปิดปากปิดจมูก และใช้กระดาษแข็งกวาดสารปรอทมารวมกัน และตักใส่ภาชนะหรือกระป๋องที่มีฝาปิดมิดชิด และนำไปทิ้งในขยะที่เป็นถังขยะอันตราย