12 ธันวาฯ ชมพระจันทร์ดวงโตสุดในรอบปี

            ราชบัณฑิตดาราศาสตร์ เชิญชวนคนไทยชมมนต์เสน่ห์ของพระจันทร์วันเพ็ญที่ 12 ธันวาคมนี้ ซึ่งเป็นวันพระใหญ่ ดวงจันทร์โคจรใกล้โลกมากที่สุดในรอบปี

            โดยอาจารย์นิพนธ์ ทรายเพชร  ราชบัณฑิตทางด้านดาราศาสตร์ และผู้เชี่ยวชาญด้านดาราศาสตร์ของสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) กล่าวว่า การสังเกตดวงจันทร์ในแต่ละวัน จะได้เรียนรู้ว่ารูปร่างของดวงจันทร์ที่ปรากฏไม่คงที่  ตำแหน่งที่ปรากฏก็ไม่เหมือนเดิม ก็จะช่วยให้เราเข้าใจปรากฏการณ์ข้างขึ้นข้างแรมได้

            มนุษย์เราได้นำการสังเกตรูปร่างดวงจันทร์แบบนี้มาทำปฏิทินข้างขึ้นข้างแรม หรือเรียกว่า “ปฏิทินทางจันทรคติ”  ปู่ย่าตาทวดเราใช้ปฏิทินตามการดูดวงจันทร์นี้มานาน 

รูปร่างของดวงจันทร์มีความสัมพันธ์แนบแน่นกับสังคมไทยมาเนิ่นนาน  เพราะใช้ดวงจันทร์กำหนด “วันพระ”  ซึ่งมี 4 วันคือ  “วันพระใหญ่” 2 วัน  ตรงกับ วันขึ้น 15 ค่ำ  ดวงจันทร์เต็มดวง และวันแรม 14 ค่ำ หรือ 15 ค่ำ ซึ่งมองไม่เห็นดวงจันทร์ นับเป็นวันพระใหญ่เหมือนกัน

            ส่วน “วันพระเล็ก” ก็มี 2 วัน ถ้าเห็นดวงจันทร์ครึ่งดวง จะตรงกับวันขึ้น 8 ค่ำ  ดวงจันทร์ขึ้นสูงสุดเป็นรูปครึ่งวงกลม หันด้านนูนไปทางตะวันตก นับเป็นวันพระเล็ก  วันพระเล็กอีกวันคือแรม 8 ค่ำ เวลาเช้าตรูจะเห็นดวงจันทร์อยู่สูง เป็นรูปครึ่งวงกลม หันด้านนูนไปทางตะวันออก

            ดวงจันทร์มีส่วนทำให้เกิดสุริยุปราคา  จันทรุปราคา และมีอิทธิพลทำให้เกิดน้ำทะเลขึ้นลง หรือ “น้ำขึ้น -น้ำลง”  ชาวประมงใช้วิธีการสังเกตดวงจันทร์เป็นภูมิปัญญาพื้นบ้านสืบทอดกันมา เพื่อใช้ในการประกอบอาชีพ

            “ช่วงเวลาการเกิดน้ำขึ้นน้ำลงอาจดูได้จากตำแหน่งดวงจันทร์ คือถ้าเห็นดวงจันทร์อยู่ที่ขอบฟ้าน้ำมักจะลง  ถ้าเห็นดวงจันทร์อยู่สูงมาก น้ำจะขึ้น  ถ้าดวงอาทิตย์มาหนุนช่วยก็จะทำให้เกิดน้ำขึ้นน้ำลงมากเป็นพิเศษ

            โดยเฉพาะวันขึ้นหรือแรม 15 ค่ำ  หรือวันที่ใกล้เคียงกับวันพระใหญ่    น้ำทะเลจะขึ้นมาก ลงมาก  เพราะดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์อยู่ในแนวเดียวกัน เรียกว่า  วันน้ำเกิด   แต่ถ้าเป็นวันพระเล็กน้ำขึ้นน้ำลงจะน้อย เรียกว่า วันน้ำตาย”

            ทั้งนี้ วันที่ 12 ธันวาคม 2551  ซึ่งเป็นวันพระใหญ่ ดวงจันทร์จะอยู่ใกล้โลกมากที่สุดในรอบปี ทำให้เกิดน้ำขึ้นน้ำลงมากกว่าวันพระใหญ่อื่น ๆ และจะเห็นดวงจันทร์ดวงใหญ่กว่าปกติ โดยเฉพาะเวลาประมาณเที่ยงคืน