น้ำยาบ้วนปาก จำเป็นหรือ??

การแปรงฟัน เป็นวิธีป้องกันโรคฟันผุและโรคเหงือกอักเสบที่ได้ผลที่สุด ทันตแพทย์จึงแนะนำให้แปรงทุกครั้งหลังอาหาร ซึ่งในความจริงเป็นไปได้ยาก แต่มีสิ่งหนึ่งที่จะช่วยได้คือ การบ้วนปาก โดยวิธีที่ได้ผลคือ การดันกระพุ้งแก้มให้น้ำเคลื่อนไปด้านซ้าย และด้านขวา หน้าและหลัง บ้วนปากเช่นนี้ซ้ำ 2-3 ครั้ง จะรู้สึกว่าช่องปากสะอาดขึ้นมาก แต่หลายคนเพิ่มความมั่นใจให้มากขึ้นด้วยน้ำยาบ้วนปาก ซึ่งในท้องตลาดก็มีหลายชนิดจำเป็นต้องเลือกใช้ให้ถูกต้องและเหมาะสม โดยคำนึงถึงความปลอดภัยและไม่เกิดอันตรายต่อช่องปากและฟันเป็นหลัก ดังนี้

น้ำยาบ้วนปากที่ช่วยให้ปากสดชื่น
      ส่วนผสมที่สำคัญในน้ำยาบ้วนปากคือ ยาฆ่าเชื้อโรคและสารที่ทำให้มีกลิ่นหอม ช่วยให้ลมปากสดชื่น แต่จะมีผลแค่ชั่วคราว เพราะเชื้อในช่องปากมีหลายชนิดและยาฆ่าเชื้อที่ใส่ลงไปก็มีฤทธิ์ในการทำลายเชื้ออย่างอ่อนๆ เท่านั้น อีกอย่างมีรายงานว่า ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ที่เข้มข้นเกินไปติดต่อกันเป็นระยะเวลานานหรือใช้น้ำยาบ้วนปากที่ฆ่าเชื้อแบคทีเรียแบบเข้มข้นสูงเกินไป ล้วนอาจทำให้สมดุลในช่องปากเสียไปและอาจเกิดความผิดปกติของเนื้อเยื่อในช่องปากได้ น้ำยาอมบ้วนปากที่ผสมฟลูออไรด์ช่วยป้องกันการเกิดฟันผุได้

      ปกติเราได้รับฟลูออไรด์จากอาหารที่กินและน้ำที่ดื่มอยู่แล้ว และการใช้ฟลูออไรด์ที่ได้ผลดี ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพที่สุดเห็นจะเป็นการใช้ในรูปของยาสีฟัน เพราะเราใช้เป็นประจำทุกวันอยู่แล้ว ส่วนการใช้น้ำยาบ้วนปากที่ผสมฟลูออไรด์หลังการแปรงฟันแม้มีรายงานว่า สามารถลดการเกิดฟันผุได้ แต่หากได้รับฟลูออไรด์มากเกินไปหรือเกิดการสะสมก็อาจส่งผลเสีย เช่น ทำให้ฟันตกกระ มีความผิดปกติในการสร้างกระดูกได้ เป็นต้น

้น้ำยาบ้วนปากที่ช่วยลดแบคทีเรียในช่องปาก
      ทันตแพทย์อาจแนะนำให้ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มียาฆ่าเชื้อแบคทีเรียในผู้ป่วยที่มีเหงือกอักเสบลุกลามหรือผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาโรคเหงือกโดยวิธีผ่าตัด เพื่อให้แผลผ่าตัดหรือเหงือกอักเสบหายเร็วขึ้น การใช้น้ำยาบ้วนปากประเภทนี้จึงควรใช้เมื่อทันตแพทย์แนะนำเท่านั้น

น้ำยาบ้วนปากที่ผสมคลอเฮกซีดีน (Chlorhexidine)
      มีคุณสมบัติในการฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ช่วยลดการเกิดแผลในช่องปาก ช่วยลดการเกิดฟันผุ และบรรเทาอาการเจ็บคอได้ แต่ข้อเสียคือน้ำยาจะขมมากและหากใช้ติดต่อกันนานๆ มักทำให้เกิดคราบสีเหลืองปนน้ำตาลบนตัวฟัน และอาจทำให้การรับรสอาหารเสียไปด้วย

้น้ำยาบ้วนปากที่สารสกัดจากสมุนไพร
      สารสกัดจากพืชหรือสมุนไพรช่วยให้มีกลิ่นหอมและรสชาติดีขึ้น ช่วยระงับกลิ่นปาก และช่วยลดการอักเสบในช่องปากได้ เนื่องจากมีคุณสมบัติเป็นยาฆ่าเชื้อโรคและช่วยลดการเกิดคราบจุลินทรีย์ได้บ้างเช่นกัน

น้ำยาบ้วนปากที่ใช้ก่อนแปรงฟัน
      น้ำยาชนิดนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้คราบจุลินทรีย์อ่อนตัวและหลุดออกง่าย โดยใช้อมก่อนการแปรงฟันเพื่อช่วยให้การแปรงฟันมีประสิทธิภาพดีขึ้น แต่จากรายงานในวารสารทันตแพทย์พบว่า การใช้ในกลุ่มทดลองไม่มีผลแตกต่างจากผู้ที่ไม่ได้ใช้ โดยเฉพาะในเด็กเล็กที่ยังบ้วนปากไม่ได้ดี นักยิ่งไม่เหมาะและไม่จำเป็น

      การใช้น้ำยาบ้วนปากที่ดี ต้องใช้ปริมาณที่พอเหมาะ อมกลั้วปากให้นานพอ มีความถี่ในการใช้ สม่ำเสมอเพียงพอจึงจะได้ผลเต็มที่ ที่สำคัญน้ำยาบ้วนปากที่ทำออกมาขายในลักษณะที่มีความเข้มข้นมาก ก่อนใช้ต้องผสมน้ำให้เจือจาง มิฉะนั้นจะเกิดอาการแสบร้อนชา และไม่รับรู้รสชาติสักพักหนึ่ง