ทำไม นิทาน จึงชอบขึ้นต้นด้วย กาลครั้งหนึ่ง ณ...

"กาลครั้งหนึ่ง ณ กรุงพาราณสี..."

"ครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในเมืองตักกสิลา..."

เวลาที่บอกนั้น ไม่เจาะจงว่านานมาแล้วเพียงใดหรืออยู่ในสมัยใด เพียงแต่บอกให้รู้ว่าเป็นเรื่องที่เกิดไกลตัว ไม่ใช่เรื่องที่ผู้ฟังหรือแม้แต่ผู้เล่ามีโอกาสได้ประสบมาเอง

ในนิทานตะวันตกใช้คำว่า "Once upon a time..."
ในนิทานอินเดียใช้คำว่า "กทาจิตฺ" ซึ่งมีความหมายเดียวกัน

นิทานชาดกก็ใช้ฉากบอกเวลาที่ไม่เจาะจง เช่น "อตีเต กาเล..." (ในเวลาอดีต) แม้ในอรรถกถาจะแบ่งให้เจาะจงลงไปว่าเป็นเรื่องดั้งเดิมในกาลไกล (ทูเรนิทาน)

เรื่องดั้งเดิมในกาลไม่ไกล (อวิทูเรนิทาน) หรือเรื่องระหว่างพุทธกาล (สันติเกนิทาน) ก็ยังนับว่าทุกเรื่อง "ไกล" จากยุคสมัยของผู้เล่าและผู้ฟังนิทานอยู่ดี

ขอบคุณเนื้อหาจาก..ศาสตราจารย์ ดร.กุสุมา รักษมณี (ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร)