คำสอนเพื่อความไม่ประมาทในชีวิต

1.มนุษย์นี้ ตั้งแต่เริ่มอยู่ในครรภ์ ไม่ว่ากลางวันหรือกลางคืน เมื่อชีวิตเริ่มขึ้นมาแล้ว ก็มีแต่จะบ่ายหน้าไปไม่หวนหลังกลับคืน คนทั้งหลาย ถึงจะพรั่งพร้อมด้วยกำลังพล จะต่อสู้ให้ไม่แก่ไม่ตายก็ไม่ได้ ปวงสัตว์ถูกชาติและชราย่ำยี เพราะเหตุนี้ ข้าพเจ้าจึงคิดจะบำเพ็ญธรรม

ราชาผู้เป็นรัฎฐาธิบดี อาจเอาชนะกองทัพซึ่งมีพลสี่เหล่าที่น่าสะพรึงกลัวได้ แต่ไม่สามารถเอาชนะพญามัจจุราช...ราชาบางพวกแวดล้อมด้วยพลช้าง พลม้า พลรถ และพลราบแล้วหลุดพ้นจากเงื้อมมือข้าศึกไปได้ แต่ไม่อาจตีหักให้พ้นพญามัจจุราช...ราชาทั้งหลายผู้แกล้วกล้า สามารถหักค่ายทำลายข้าศึกมากมายได้ด้วยพลช้าง พลม้า พลรถ และพลราบ แต่ไม่อาจตีหักพญามัจจุราช ฯลฯ

มนุษย์ทั้งหลายย่อมบวงสรวงทำให้ยักษ์ ปิศาจ หรือเปรตทั้งหลาย แม้ที่เกรี้ยวกราดแล้ว ยอมสงบพิโรธได้ แต่จะทำให้พญามัจจุราชยินยอมหาได้ไม่ ฯลฯ ผู้ต้องหาทำผิดฐานประทุษร้ายต่อองค์ราชา หรือต่อราชสมบัติก็ดี ผู้ร้ายที่เบียดเบียนประชาชน ก็ดี ยังมีทางขอให้พระราชาทรงผ่อนปรนพระราชทานอภัยโทษได้ แต่จะทำให้พญามัจจุราชผ่อนผันยอมตามหาได้ไม่...

จะเป็นกษัตริย์ก็ตาม พราหมณ์ก็ตามจะร่ำรวย มีกำลังอิทธิพล หรือมีเดชศักดาแค่ไหน พญามัจจุราชไม่เห็นแก่ใครเลย เพราะฉะนั้น ข้าพเจ้าจึงมีความคิดว่า จะบำเพ็ญธรรม ฯลฯ ธรรมนั้นแลย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม ธรรมที่ประพฤติดีแล้วนำสุขมาให้ นี้เป็นอานิสงค์แห่งธรรมที่ประพฤติดีแล้ว ผู้ประพฤติธรรมย่อมไม่ไปสู่ทุคติ ธรรมกับอธรรม สองอย่างนี้ จะมีผลเหมือนกันก็หาไม่ อธรรมย่อมให้ถึงสุคติ


2. เปรียบเหมือนว่า ภูเขาใหญ่ศิลาล้วนสูงจดท้องฟ้า กลิ้งเข้ามารอบด้าน ทั้งสี่ทิศ บดขยี้สัตว์ทั้งหลายเสีย ฉันใด ความแก่และความตาย ก็ครอบงำย่ำยีสัตว์ทั้งหลาย ฉันนั้น

ทั้งกษัตริย์ พราหมณ์ แพศย์และศูทรตลอดจนจัณฑาลและคนเก็บกวาดขยะ ชราและมรณะย่อมย่ำยีทั้งหมด ไม่ละเว้นใครเลย. ณ ที่นั้น ไม่มียุทธภูมิสำหรับพลช้าง สำหรับพลรถ หรือสำหรับพลราบ. จะใช้เวทมนต์ต่อสู้หรือเอาทรัพย์สินจ้าง ก็ไม่อาจเอาชนะได้

เพราะฉะนั้นบัณฑิตเมื่อมองเห็นประโยชน์(ที่แท้) แก่ตน พึงปลูกฝังศรัทธาในพระพุทธเจ้า พระธรรม และพระสงฆ์. ผู้ใดประพฤติธรรมด้วยกาย วาจา ใจ ผู้นั้นย่อมเป็นที่สรรเสริญในโลกนี้, จากไปแล้ว ก็บันเทิงในสวรรค์


3. ชาวโลกถูกมัจจุราชคอยประหัตประหาร ถูกชราปิดล้อมไว้ ถูกศรแห่งตัณหาทิ่มแทง พล่านไปด้วยความปรารถนาตลอดทุกเวลา. ชาวโลกถูกมัจจุราชห้ำหั่น ถูกชราล้อมไว้ ไม่มีอะไรต้านทานได้จึงเดือดร้อนอยู่ร่ำไป ราวกะเป็นคนถูกลงโทษ

ความตายความเจ็บไข้และความแก่ เป็นเหมือนไฟ 3 กองที่คอยไล่ตาม กำลังที่จะรับมือได้ ก็ไม่มีแรงเร็วที่จะวิ่งหนีก็ไม่พอ (เพราะฉะนั้น) เวลาแต่ละวันอย่าให้ผ่านไปเปล่า จะน้อยหรือมากก็ให้ได้อะไรบ้าง เพราะวันคืนล่วงเลยไป ชีวิตของคนพร่องลงไปจากประโยชน์ที่จะทำ จะเดินอยู่ก็ตาม ยืนอยู่ก็ตาม นั่งหรือนอนอยู่ก็ตาม วาระสุดท้ายใกล้เข้ามาๆ  ท่านจึงไม่ควรประมาทเวลา