ทุกข์...เป็นสิ่งวางได้

ที่จริงต้องมีคนเป็นจำนวนไม่น้อยในขณะนี้ที่กำลังได้รับทุกข์
อยู่ เพราะความเสื่อมลาภ เพียงแต่จะเป็นทุกข์หนักหรือทุกข์
น้อยแตกต่างกันเท่านั้น และประมาณของความทุกข์จะแตก
ต่างกันก็เพราะเหตุสำคัญ 2 ประการ....

ประการ1.คือ ความเสื่อมลาภนั้นมากน้อยต่างกัน
ประการ2.คือ ความมีปัญญารู้เท่าทันไม่เสมอกัน
อย่างไรก็ตาม แม้ความทุกข์จากการเสื่อมลาภจะเกิดขึ้นแล้ว
ก็ตาม มากหรือน้อยก็ตาม วิธีบรรเทาทุกข์หรือทำให้ทุกข์สิ้นไป
ที่จะใช้ได้ผลแน่นอน วิธีหนึ่งก็คือ....

วิธีคิดถึงความจริงว่า ความเสื่อมลาภเป็นธรรมประจำโลก
เราอยู่ในโลกก็ต้องพบ อยากพบหรือไม่อยากพบก็ต้องพบ
การต้องประสบโลกธรรมนั้นเป็นธรรมดา หลีกเลี่ยงไม่ได้
แต่การปล่อยใจให้เป็นทุกข์ต่างหากเป็นของไม่สมควร เป็นสิ่ง
หลีกเลี่ยงได้ และเป็นสิ่งควรหลีกเลี่ยงอย่างยิ่งด้วยกันทุกคน
ไม่ควรมีใครสักคนเดียวที่ยอมปล่อยใจให้เป็นทุกข์ ควรแก้ไข
ผ่อนหนักให้เป็นเบา ทำน้อยให้หมดสิ้นให้สำเร็จโดยเร็วที่สุด

การแก้ไขนี้ก็มิใช่ว่าจะแก้ไขให้ความเสื่อมลาภกลับกลายเป็น
ความได้ลาภขึ้นมาให้ได้โดยเร็ว ความทุกข์จะได้สิ้นสุดไปพร้อม
กับที่ความได้ลาภมาถึง การแก้ทุกข์ไม่ใช่อยู่ที่วิธีนี้เป็นสำคัญ
การพยายามทำมาหากินเพื่อให้กลับเกิดมีทรัพย์สินเงินทองขึ้น
โดยชอบธรรมนั้น เป็นการดีสมควรกระทำด้วยกันทุกคนในขณะ
ที่ยังอยู่ในเพศของผู้ครองเรือน มิใช่อยู่ในเพศของนักบวชหรือ
สมณะ และการกลับถึงการความได้ลาภ พ้นจากความเสื่อมลาภ
แม้จะเป็นเหตุให้สิ้นทุกข์ใจอันเนื่องจากความเสื่อมลาภก็จริง

แต่การแก้ด้วยวิธีนี้ไม่ใช่วิธีที่อาจเรียกได้ว่าเป็นการบริหารจิต
เป็นการแก้ที่จะไม่ให้ผลเป็นความสิ้นทุกข์ใจ ยั่งยืนเพราะจะไม่มี
ปัญญาเห็นจริงเป็นพื้นฐานของจิตใจ การแก้ที่เป็นการบริหารจิต
ต้องเป็นการแก้ที่ประกอบด้วยเหตุผล พิจารณาเหตุผลจนใจยอมรับ
ยอมวางทุกข์ จึงจะได้รับผลยั่งยืน แม้จะต้องประสบความเสื่อม
ลาภอีกต่อไปสักกี่ครั้งกี่หน ก็จะมีเหตุผลมาบรรเทาหรือดับความ
ทุกข์เสียได้โดยควร...

เมื่อประสบความเสื่อมลาภจนเกิดทุกข์ ต้องเป็นทุกข์อยู่ คิดเสีย
ให้กลับกันกับที่เราเคยคิดไว้ล่วงหน้า วาามีลาภก็ต้องมีเสื่อมลาภ
คู่กันเป็นธรรมดา คิดเสียให้กลับกันก็คิดว่ามีเสื่อมลาภแล้วก็จะต้อง
มีลาภคู่กันเป็นธรรมดา ความเสื่อมลาภก็เป็นสิ่งไม่เที่ยงเช่นเดียว
กับความได้ลาภ ย่อมแปรปรวนเปลี่ยนแปลง ไม่อาจทนอยู่เช่นเดิม
ได้ตลอดกาล ทั้งยังจักไม่เป็นไปตามความปรารถนาต้องการ

ไม่ว่าใครจะปรารถนาต้องการให้ความเสื่อมลาภหมดสิ้นไปรวดเร็ว
เพียงใด ก็ไม่มีที่จะเป็นไปได้ตามความปรารถนาต้องการ ความได้
ลาภอาจจะเกิดขึ้นก่อนความปรารถนาต้องการก็ได้เป็นสิ่งที่ไม่มีผู้ใด
อาจกำหนดให้แน่นอนถูกต้องได้...

เพราะฉะนั้น ความเศร้าเสียดายทุกข์ร้อนก็ไม่อาจทำให้อะไรเป็นไป
ตามความปรารถนาได้ ตรงกันข้าม อาจจะเป็นเหตุให้ความมีลาภ
มาถึงช้ากว่าควรได้ เพราะเมื่อใจเป็นทุกข์ กาลเวลาก็เหมือนเนิ่นช้า
กว่าธรรมดา ความมีลาภหรือความสิ้นสุดความเสื่อมลาภ จึงต้อง
พลอยเหมือนเนิ่นช้าตามกาลเวลาไปด้วย ทำใจให้สบาย อย่าทุกข์
ร้อน แล้วเวลาจะเหมือนอย่างที่กล่าวกันว่าติดปีก คือเวลาจะล่วงไป
อย่างรวดเร็ว สิ่งที่ปรารถนาต้องการก็มาถึงเร็ว. ผู้ที่ต้องการความสุข

ความอุดมสมบูรณ์ทั้งทางกายและทางใจจึงจำเป็นต้องมีสติอยู่เสมอ
เชื่อให้มั่นว่าการไม่คิดให้เป็นทุกข์จะทำให้เหตุแห่งความทุกข์ทั้งหลาย
ทั้งที่เกี่ยวกับทางกายและทั้งที่เกี่ยวกับทางใจ ผ่านพ้นไปโดยเร็ว และ
จะทำให้เหตุแห่งความสุขทั้งหลาย ทั้งที่เกี่ยวกับทางกายและทั้งที่เกี่ยว
กับใจ ผ่านมาถึงเร็วเข้าอย่างแน่นอน...ฯ
31 มีนาคม 2517

~พระนิพนธ์.......สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช
สกลมหาสังฆปริณายก~
ขอนอบน้อมแด่คุณพระพุทธ คุณพระธรรม คุณพระสงฆ์