ลองนึกดูว่าที่เราโศรกเศร้านั้น
ก็เพราะเราปรารถถึงอดีต แล้วเราก็เศร้าโศรก
เช่น พ่อตาย แม่ตาย ลูกตาย
เราก็คำนึงถึงอดีต ยิ่งเราคิดถึงอดีตมากเราก็ยิ่งเศร้าโศกมาก
เพราะว่าเราโยงปัจจุบันกับอดีต
ที่จริงสิ่งเหล่านั้นมันล่วงไปหมดแล้ว
จะกลับให้มาเป็นใหม่ไม่ได้ ดังนี้เป็นต้น
และจะมีคาถาที่ประปรายเต็มไปหมดในอรรกถามหาสติปัฏฐาน
ในข้อที่ว่า สัมมาสติ
ก็ให้เอามหาสติปัฏฐานมาเป็นหลักในการพิจารณา
ในพระพุทธพจน์ท่านอ้างถึงสติปัฏฐาน คือ เจริญสติปัฏฐาน
อันนี้ความหมายเต็มรูปของสัมมาสติ
คือ พิจารณากายในกาย จิตในจิต เวทนาในเวทนา ธรรมในธรรม
ความหมายโดยย่อที่สุดก็คือว่า
ให้เห็นกายสักแต่ว่ากาย เวทนาสักแต่ว่าเวทนา
จิตสักแต่ว่าจิต ธรรมสักแต่ว่าธรรม
ไม่ใช่สัตว์บุคคลตัวตนเขา
รายละเอียดท่านก็แบ่งกายานุปัสสนาออกเป็น ๖ บรรพ หรือขั้นตอน
มีอิริยาปถบรรพเกี่ยวกับอิริยาบถ
สัมปชัญญะบรรพเกี่ยวกับสัมปชัญญะทำนองนี้ เป็นต้น
ไปจนถึง อานาปนสติ เป็นกายแต่ละอย่างๆ
อานาปนสติก็อยู่ในกายานุปัสสนาที่คนนิยมทำกันมาก
ยกตัวอย่างอีกสัดนิดหนึ่ง
อริยาปถบรรพ เดินยืนนั่งนอน อันนี้เป็นหลักใหญ่
สัมปชัญญบรรพ ก็จะแยกย่อยออกมา
เช่น จะกิน จะดื่ม นุ่งผ้า ใส่เสื้อ ห่มจีวร ถือบาตร
ถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ จะมีสติสมปชัญญะอยู่ตลอดเวลา
แยกย่อยออกมาจากอิริยาบถ ๔
ในอรรถกถาท่านจะพูดละเอียดมาก
เช่น ในการเดินนี้มีใครเดิน ที่จริงแล้วบุคคลไม่ได้เดิน
เป้นแต่เพียงว่าจิตคิดจะเดิน แล้วก็ทำวาโยธาตุเกิดขึ้น
แล้วก็ทำให้เคลื่อนไหวได้ เดินไปได้
จิตคิดจะนั่ง คิดจะนอน คิดจะยืน ก็เหมือนกัน ทำนองเดียวกัน
ฉะนั้นจึงว่าไม่มีผู้ยืน ไม่มีผู้เดิน ไม่มีผู้นั่ง ไม่มีผู้นอน
มีแต่จิตคิดจะเดิน คิดจะนั่ง คิดจะนอน
แล้วอาการที่เดินก็เป็นสมมติบัญญัติ
อะไรทำนองนี้นะครับเกิดขึ้น
ถ้าอ่านให้ละเอียดก็ดีครับ ได้ความรื่นเริงในธรรม
ขอให้ทราบไว้อย่างหนึ่งว่า
การเจริญสติปัฏฐานนี้
เราไม่ต้องตั้งใจว่าจะต้องทำพร้อมกัน
เวลาทำมันก็จะพร้อมกันเอง
คือว่า ทั้ง กาย เวทนา จิต ธรรม มันจะไปพร้อมกัน
ไม่ต้องแยกว่าตอนนี้เรากำลังทำกายานุปัสสนา
ต่อไปจะทำจิตตานุปัสสนา
พอทำเข้ามันก็มาหมดพร้อมกัน
พอนั่งเข้าสักพัก เวทนาเกิด จิตก็ฟุ้งซ่าน
ก็กำหนดเวทนา ธรรมก็เกิดขึ้น
จิตเป็นอย่างไรในเวลานั้น จิตมีโทสะหรือไม่มีโทสะ
นี่เป็นการพิจารณาจิต แล้วก็อะไรเกิดขึ้น
นิวรณ์เกิดขึ้นหรือไม่เกิดขึ้น นิวรณ์เกิดขึ้นด้วยเหตุใด
นิวรณ์จะดับไปด้วยเหตุใด นิวรณ์จะดับไปเพราะเหตุใด
อันนี้ก็เป็นธัมมานุปัสสนาอย่างนี้นะครับ
เวลาปฏิบัติจริงมันทำพร้อมกันหมดเหมือนเครื่องยนต์
เราแยกอธิบายได้ว่านี่หัวเทียน นี่แบตเตอรี่ นี่หม้อน้ำ
แต่พอสตาร์ทเครื่อง ทุกอย่างทำงานพร้อมกันหมด
การปฏิบัติในสติปัฏฐานก็เหมือนกัน
ที่จริงทั้งทางอรรถกถาก็ตาม
ทั้งทางความเข้าใจของอาจารย์ทั้งหลายก็ตาม
สติปัฏฐานมีหนึ่ง คือ การตั้งสติ
แต่ว่ามีอารมณ์ ๔ คือ กาย เวทนา จิต ธรรม
เหมือนโต๊ะตัวเดียว แล้วมี ๔ ขา
คือ ในอรรถกถาท่านเปรียบว่าเหมือนมีเมืองเดียว และมี ๔ ประตู
ขอย้ำว่า การเข้าหาพระศาสนาต้องเข้าหาพระธรรมแล้วจะไม่ผิดหวัง
ถ้าเผื่อเข้าหาผู้อื่นที่ไม่ใช่พระธรรม
อาจจะสมหวังบ้าง ผิดหวังบ้าง ประสบปัญหาบ้าง
แต่ถ้าเข้าพระธรรม จะไม่ผิดหวังเลย
เพราะว่าพระธรรมนี้จะมีลักษณะ
ที่ให้ความเยือกเย็นแก่ผู้เข้าหาศึกษาปฏิบัติพระธรรม
น่าเสียดายว่าในชีวิตจริงของคนเรานี้
คนที่ดำเนินชีวิตด้วยสติ มีสติในชีวิตประจำวันนี้ มีไม่ถึง ๑๐ %
นอกจากนั้นก็ดำเนินชีวิตขาดสติ ก็มีอารมณ์เป็นใหญ่
มีพระพุทธพจน์อยู่แห่งหนึ่งที่ท่านใช้คำว่า
สตาธิปฺปเตยฺยา
มีสติเป็นใหญ่
สิกขานิสํสา
มีการศึกษาเป็นอานิสงส์
ปุญฺญุตฺตรา
มีปัญญายอดเยี่ยม
วิมุตฺติสารา
มีวิมุตติเป็นสาระเป็นแก่น
ในพระสูตรบางแห่งก็ตรัสว่า
มหาสมุทรมีรสเดียวคือรสเค็ม
ธรรมวินัยนี้ก็มีรสเดียว คือวิมุตติรส
เอกรโส วิมุตฺติรโส
คือว่ามุ่งตรงไปสู่ความหลุดพ้น
สติปัฏฐานนี่ก็ทรงแสดงว่าเป็น
เอกายมคฺโค เอกายโน อยํ ภิกฺขเว มคฺโค
เป็นทางสายเอกที่จะนำสัตว์ทั้งหลายไปสู่ความหลุดพ้น
(ที่มา : สัมมาสติ ใน “โอวาทปาติโมกข์” โดย อาจารย์วศิน อินทสระ
พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๕๔๕, จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์, หน้า ๒๘๘-๒๙๑)
ขอบคุณบทความจาก ธรรมจักรดอทเน็ต
กระทู้ร้อนแรงที่สุดของวันนี้
กระทู้ล่าสุด
รูปเด่นน่าดูที่สุดของวันนี้
