การเอาแต่ใจตัว เป็นความทุกข์

อันเหตุผลนั้นเป็นสิ่งสำคัญที่สุดที่จะแสดงให้ปรากฏว่าผู้ใดมีปัญญา
มากน้อยเพียงใด และก็อีกเหตุผลอีกเหมือนกันที่จะแสดงให้ปรากฏ
ว่าผู้ใดมีจิตใจอย่างไร ดีเลวอย่างไร เห็นแก่ตัวหรือไม่ เห็นแก่ตัว
อย่างไร

ที่จริงนั้น เมื่อพูดว่าไม่ได้ดั่งใจ ก็เหมือนกับพูดว่าจะเอาแต่ใจนั่น
เอง เวลาเราพูดถึงความรู้สึกของเรา เราก็จะพูดว่าไม่ได้ดังใจ แต่
ถ้าเห็นคนอื่นแสดงความรู้สึกของเขาไปในทำนองไม่ได้ดังใจ เรา
ก็จะพูดเสียว่า เขาจะเอาแต่ใจ พิจารณาสักหน่อยจะเห็นว่า เมื่อพูด
เกี่ยวกับตนเองจะเป็นเหมือนพูดว่าผู้อื่นทำให้ไม่เหมือนที่ใจเราชอบ
เป็นไปในทำนองผู้อื่นนั่นแหละผิด แต่เมื่อพูดเกี่ยวกับผู้อื่น ก็จะเป็น
เหมือนว่าผู้อื่นผิด จะเอาแต่ใจตัวเองเท่านั้น แต่ที่จริงก็เป็นดังกล่าว
ไว้แล้วข้างต้น คือที่เรียกว่า ไม่ได้ดังใจ หรือจะเอาแต่ใจนั้นก็มีความ
หมายตรงกันนั่นเอง

ทีนี้ก็น่าจะเห็นง่ายขึ้น ว่าความรู้สึกไม่ได้ดังใจนั้นจะดีได้อย่างไรใน
เมื่อมีความหมายว่าจะเอาแต่ใจ คนเอาแต่ใจก็เป็นที่รู้กันว่าไม่ใช่
เป็นคนที่มีผู้นิยมชมชอบ ตรงกันข้าม หาคนชอบคนที่มักเอาแต่ใจ
ตัวไม่ค่อยจะมี ทุกคนก็น่าจะเคยรู้สึกรำคาญไม่ชอบ หรือบางทีก็ถึง
กับเกลียด หรือรังเกียจคนที่มักจะเอาแต่ใจตัว และก็มีจำนวนไม่น้อย
ทีเดียวเมื่อรู้สึกดังกล่าวแล้วก็มิได้เก็บความรู้สึกไว้ในใจ แต่แสดง
ออกเป็นกิริยาวาจาให้รู้เห็นเสมอ เป็นการแสดงปฏิกิริยาตอบโต้ผู้
เอาแต่ใจโดยหาได้ย้อนดูใจตนเองไม่ ว่าวันหนึ่งๆเกิดความรู้สึกแบบ
จะเอาแต่ใจมากน้อยเพียงไหน ความรู้สึกไม่ได้ดังใจเกิดขึ้นมากน้อย
เพียงไหน ก็คือ ความรู้สึกจะเอาแต่ใจเกิดขึ้นเพียงนั้นนั่นเอง ควร
พยายามทำความเข้าใจในเรื่องนี้ให้กระจ่างชัดพอสมควร ให้ยอมรับ
ว่าความรู้สึกไม่ได้ดังใจนั้นก็คือ ความจะเอาแต่ใจนั่นเอง เมื่อยอมรับ
แล้วก็ย่อมจะเห็นความไม่ดีงามของความรู้สึกไม่ได้ดังใจง่ายขึ้น จะ
ยินดีระงับดับเสีย ตามกำลังความสามารถแห่งเหตุผลคือ...สติปัญญา
ระงับดับได้มากเพียงใด ความเย็นกายเย็นใจก็จะเกิดเป็นผลติดตาม
มาเพียงนั้น

ความรู้สึกไม่ได้ดังใจหรือความจะเอาแต่ใจตัว เป็นเหตุแห่งความวุ่น
วายเป็นเหตุแห่งความร้อน ทั้งทางกายและทางใจทั้งแก่ตนเอง และ
ทั้งแก่ผู้อื่นที่เกี่ยวข้อง ยิ่งเมื่อคนจำนวนมากอยู่รวมกันเป็นครอบครัว
เป็นประเทศชาติ ความรู้สึกไม่ได้ดังใจหรือความจะเอาแต่ใจของแต่
ละคนอันมีเป็นจำนวนมากนั้น ก็จะเป็นเหตุแห่งความวุ่นวายอย่างยิ่ง
ความร้อนอย่างยิ่งทั้งทางกาย ทางใจ วิธีแก้ก็ยากนัก...

นอกเสียจากว่า ทุกคนจะต่างแก้ที่ตนเอง ที่่ใจตนเอง ไม่ให้คอยแต่
จะรู้สึกไม่ได้ดังใจ หรือคอยแต่จะรู้สึกจะเอาแต่ใจ เวลาเห็นคนพวก
หนึ่งกลุ่มหนึ่งคิดพูดทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ตนเองเห็นว่าเป็นการเอาแต่ใจ
คือไม่คำนึงถึงอะไรอื่นนอกจากที่ตนพอใจ ก็ควรย้อนดูใจตนเอง
ย้อนเข้าควบคุมใจตนเอง อย่าให้คิดพูดทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่เป็นการ
เอาแต่ใจตนเอง...

แม้ทุกคนพยายามทำเช่นนี้ ความวุ่นวายก็จะสงบลง ความร้อนกาย
ร้อนใจก็จะสงบลง ทุกคนก็จะเป็นสุข ตัวเองก็เป็นสุข คนอื่นก็เป็นสุข
รวมเข้าเป็นบ้านก็เรียกว่าบ้านเป็นสุข รวมเข้าเป็นประเทศ ก็เรียกว่า
ประเทศชาติเป็นสุข ความร่มเย็นเป็นสุข เกิดได้ก็ด้วยความพร้อมใจ
กัน ไม่เป็นคนเอาแต่ใจหรือคอยแต่จะรู้สึกไม่ได้ดังใจในเรื่องนั้นเรื่อง
นี้ ในคนนั้นคนนี้ อยู่เสมอ...ฯ

~สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก|
ขอนอบน้อมแด่คุณพระพุทธ คุณพระธรรม คุณพระสงฆ์