อุปาทาน ใน อนุปาทาน : ท่านพุทธทาสภิกขุ

อุปาทานในความไม่มีในอุปาทาน
เป็นสิ่งที่น่าขบขันยิ่งไปกว่า
อุปาทานในสิ่งที่เป็นอุปทานโดยตรงไปเสียอีก

เป็นผลที่เกิดมาจากความเข้าใจผิด
อันเกี่ยวกับความไม่ยึดมั่น
หรือสุญญตา หรืออนัตตา แล้วแต่กรณี
เป็นอุปทานทานที่ทำไปโดยไม่รู้สึกตัว
หรือแกล้งทำไปโดยไม่รู้สึกตัว

ส่วนมากเป็นไปในสิ่งที่อาจทึกทักเอาเองโดยง่าย
เช่นความรู้สึกความสะอาด-สกปรก สูง-ต่ำ ฯลฯ
พวกหนึ่งยึดมั่นตามขนบธรรมเนียมก็ถือไปอย่าง

อีกพวกพึ่งได้ยินคำว่า ไม่ยึดมั่น ถือมั่น
อยากปล่อยขึ้นมาก็ถือไปอย่าง
แกล้งปล่อยหนักขึ้นก็กระทบกับคนข้างเคียง
(เช่นเรื่อง ฉันดี ฉันชั่ว)

ส่วนผู้ที่ไม่มีอุปทานจริง
หรือประพฤติถูกต้องในเรื่องนี้นั้น
ทำตามธรรมเนียมก็ได้
ทำอย่างไม่ยึดถืออะไรเลยก็ได้ แล้วแต่กาละเทศะ
เปนไปเพื่อความราบรื่นอย่างยิ่งทั้ง ๒ ฝ่าย