เหตุแห่งโรคภัยไข้เจ็บ

พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงตรัสสาเหตุแห่งโรคภัยไข้เจ็บว่า หลัก ๆ แล้วมีอยู่ 8 สาเหตุ ทั้งนี้เพื่อเป็นแนวทางในการหลีกเลี่ยง ป้องกันโรคภัยไข้เจ็บ ที่จะเกิดขึ้น คือ

1. โรคเกิดแต่ดีให้โทษ
2. โรคเกิดแต่เสมหะให้โทษ
3. โรคเกิดแต่ลมให้โทษ
4. โรคเกิดแต่ทั้งดี เสมหะ และลมให้โทษ

โรคอันเกิดจากเหตุ 4 ประการแรก เป็นสาเหตุมาจากขาดความระมัดระวัง หรือ ประมาทในการใช้ปัจจัย 4 อาจบริโภค หรือ ใช้สอยไม่ถูกวัตถุประสงค์ ใช้ไม่ถูกวิธี หรือไม่รู้จักประมาณ ก็จะทำให้เกิดอาการเจ็บไข้ได้ป่วยเรื้อรัง หรือมีโรคแทรกซ้อนได้

5. โรคเกิดแต่ฤดูแปรปรวน คือ ไม่ศึกษาธรรมชาติของร่างกายของตนเอง ประมาทว่าร่างกายนี้จะคงทน และไม่ระมัดระวัง ในการเลือกใช้ปัจจัย 4 ให้เหมาะสมในคราวฤดูเปลี่ยนแปลง
6. โรคเกิดแต่การผลัดเปลี่ยนอิริยาบถไม่สม่ำเสมอ กล่าวคือ ร่างกายมนุษย์นี้ เรียกเต็มๆ ว่า สรีระยนต์ คือจะปล่อยทิ้งไว้เฉยๆ ในอิริยาบถหนึ่ง ไม่เปลี่ยนแปลง ไม่ได้
7. โรคเกิดแต่ความเพียร คือ การเผลอใช้ร่างกายหักโหมเกินกำลัง
8. โรคเกิดแต่วิบากกรรม คือ โรคอันเกิดจากผลกรรมชั่วในอดีต ที่ตนเคยทำไว้ตามมาทัน ซึ่งเป็นโรคที่ยากจะแก้ไขใดๆ ได้ แต่ถึงกระนั้นก็ยังไม่หมดหนทาง พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงชี้ทางผ่อนหนักให้เป็นเบา คือ

8.1 เมื่อยังทำอะไรไม่ได้ ก็ให้ทำใจยอมรับความจริง
8.2 ให้ตั้งใจสร้างบุญใหม่ทุกชนิด ให้เต็มกำลังความสามารถ อำนาจแห่งบุญ หากอกุศลกรรมไม่มาก โรคย่อมหายได้ แม้ไม่หาย ก็จะผ่อนคลายทุกขเวทนาลง แม้ที่สุด ถึงคราวต้องตาย ก็มีสุขคติเป็นที่ไป