การเห็นธรรม

ก า ร เ ห็ น ธ ร ร ม *
ท่ า น พุ ท ธ ท า ส ภิ ก ขุ
สวนโมกขพลาราม (วัดธารน้ำไหล) จ. สุราษฎร์ธานี

การเห็นที่ทำให้หลุดพ้น หรือนิพพานนั้น
เปนการเห็นด้วยความรู้สึก

จงพิจารณาถึงข้อที่ว่า

เช่น การเห็นไตรลักษณ์ จนปล่อยวางนั้น
ต้องเห็น ไตรลักษณ์ (ด้วยความรู้สึกหน่ายจริง)
มิใช่ด้วยการแจกไตรลักษณ์ตามนัยแห่งอภิธรรม หรืออื่นๆ
ซึ่งเป็นไปตามแบบของปรัชญา ตรรกวิทยา จิตวิทยา อืนๆ

ฉะนั้นอย่าเข้าใจผิดในคำๆนี้ (“เห็น”)

จงพิจารณาในข้อที่ว่า

ทำไมพระอรหันต์บางองค์ไม่รู้หนังสือ
และแจกไตรลักษณ์ไม่เป็น
ตลอดถึงไม่เคยฟังคำๆ นี้
ก็ลุธรรมเปนพระอรหันต์ได้

คนทั่วไปฟังเข้าใจ หรือฟังออก
แต่โดยพยัญชนะ หรือภาษา
แต่ฟังไม่ออกโดยอัตถะ
และโดยเฉพาะอย่างยิ่งคือ ปรมัตถะ

ถ้าฟังออกโดยปรมัตถะแล้ว
พุทธภาสิตทุกข้อเปนไปเพื่อความคลายกำหนัดและนิพพานได้จริงๆ ทั้งนั้น
ดังที่พุทธกาลเขาเปนได้โดยง่ายๆ
ด้วยพุทธภาสิตที่เดียวนี้เห็นเปนผิวเผิน หรือต่ำๆ



(ที่มา : ธรรมบรรยายที่บันทึกไว้ในอนุทินประจำวัน วันอาทิตย์ที่ ๑๑ พฤษภาคม ๒๔๙๕ แรม ๓ ค่ำ เดือน ๖ ใน “พุทธทาสลิขิตข้อธรรม : บันทึกนึกได้เอง ว่าด้วยชีวิต สังคม การเมือง สันติภาพ และหลักคิดสำคัญฯ”, พิมพ์ครั้งที่ ๒ ๒๕๔๗ โดย สวนโมกขพลาราม และคณะธรรมทาน สุราษฎร์ธานี สุธีรัตนามูลนิธิ นครศรีธรรมราช และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.))