อันว่าด้วยเรื่อง“พระโพธิสัตว์”

ท่านอาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย (มมร.)

• พระโพธิสัตว์ พระอรหันต์ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ต่างกันอย่างไร โพธิญาณคืออะไร ?
  
  o พระโพธิสัตว์
  
  คือบุคคลผู้ตั้งจิตปรารถนาเป็นพระพุทธเจ้า เพื่อโปรดสัตว์ให้พ้นทุกข์ แม้จะต้องบำเพ็ญบารมียากลำบากเพียงใดก็ตาม
  
  o พระอรหันต์
  
  คือท่านผู้บรรลุมรรคผลชั้นสูงสุด ละกิเลส คือ โลภ โกรธ หลงได้สิ้นเชิง
  
  o พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
  
  คือท่านผู้ตรัสรู้สัจธรรมด้วยพระองคเองแล้ว สั่งสอนผู้อื่นให้ตรัสรู้ตามได้
  
  o โพธิญาณ
  
  คือปัญญาอันรู้ประจักษ์ คือตรัสรู้สัจธรรม หมายถึงพระปัญญาของพระพุทธเจ้า ผู้ตั้งพระพุทธศาสนา
  
  
• คำอธิษฐานของพระโพธิญาณ มีเนี้อความเป็นองค์ประกอบอะไรบ้าง ขอคำแนะนำ
  
  พระโพธิญาณ คือ ปัญญาตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ไม่ต้องขอจากใคร เพียงแต่ตั้งใจว่าจะบำเพ็ญคุณงามความดี ที่เรียกว่าบารมีอย่างไม่ย่อท้อ หรือยอมแพ้แก่อุปสรรคใดใด เพื่อให้ทำหน้าที่อันยิ่งใหญ่ คือช่วยปลดเปลื้องทุกข์ของประชาสัตว์ ได้อย่างกว้างขวางก็พอแล้ว
  
  เป็นผู้มีความเข้มแข็ง ปรารถนาเป็นพระพุทธเจ้า ถึงขนาดว่า ถ้าให้เอาหน้าอกไถไปบนมีดโกนเป็นระยะทางยาวไกล ก็พร้อมที่จะเป็นเช่นนั้น
  
  หรือจะยอมตกนรกหมกไหม้ ตลอด ๔ อสงไขยแสนกัลป์ แล้วได้เป็นพระพุทธเจ้าก็ยินดี เป็นต้น
  
  ถ้าจิตใจเข้มแข็งขนาดนี้ ก็เป็นพระโพธิสัตว์ได้
  
  ความเป็นพระพุทธเจ้านั้น ไม่ใช่เพื่อมีความสุข มีคนมากราบไหว้ แต่เพื่อทำงานเพื่อช่วยเหลือผู้อื่น ตลอดพระชนมชีพ
  
  
• เรื่องพระพุทธเจ้าหลายพระองค์ พระโพธิสัตว์หลายพระองค์ ทั้งฝ่ายเถรวาทและมหายานนั้น มีหลักการและเหตุผลอย่างไร
  
  มีหลักการเหตุผลที่ว่า
  
  ในพระพุทธศาสนา ตำแหน่งหรือฐานะในพระพุทธเจ้านั้นไม่จำกัด ไว้หรือผูกขาดไว้เพื่อผู้ใด ผู้หนึ่งโดยเฉพาะ ผู้ใดทำความตั้งใจดี มีความพากเพียรดี พยายามบำเพ็ญคุณงามความดีเพียงพอก็สามารถบรรลุฐานะนั้นได้เท่าเทียมกันหมด
  
  การเป็นพระโพธิสัตว์ คือ บุคคลนั้นจะตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า เช่นเดียวกัน
  
  เมื่อตำแหน่งพระพุทธเจ้าเปิดกว้างไว้สำหรับทุกคน ใครก็ตามที่ปรารถนาจะเป็นพระพุทธเจ้า ก็มีสิทธิตั้งความปรารถนาและบำเพ็ญบารมีได้เท่าเทียมกันหมด
  
  ในระหว่างบำเพ็ญบารมีเรียกว่า"พระโพธิสัตว์" การบำเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์ ก็เพื่อสามารถเป็นพระพุทธเจ้า โปรดมุนษย์สัตว์และเทพ ให้พ้นจากทุกข์โดยไม่หวังอะไรตอบแทน แม้แต่คำขอบใจ หรือเครื่องสักการะบูชา
  
  เป็นการทำความดีเพื่อความดีอย่างบริสุทธิ์ผุดผ่องมุ่งให้ผู้อื่นพ้นทุกข์ และได้รับความสุขเป็นสำคัญ
  
  หลักการและเหตุผลนี้ จึงประเสริฐวิเศษ และมีค่าสูงสมควรแก่การยกย่องและประพฤติปฏิบัตตามอย่างแท้จริง
  
  
• ถ้าพระโพธิสัตว์จะตั้งจิตไม่ปรารถนาทำบุญร่วมกับคนพาล จะทำให้เป็นการเลือกทีรักมักที่ชังหรือไม่ ?
  
  พระโพธิสัตว์จะตั้งจิตอย่างไร ก็แล้วแต่เหตุผลของท่าน
  
  บางท่านอาจตั้งจิตหลีกเลี่ยงคนพาล เพราะยังไม่อยากจะยุ่งกับบุคคลเหล่านั้น บางครั้งอาจตั้งจิตทำบุญร่วมกับคนพาล เพื่อตามไปช่วยคนพาลให้กลับเนื้อกลับตัวเป็นคนดีก็ได้ ไม่มีอะไรเป็นข้อบังคับตายตัว
  
  เรื่องเหล่านี้ขึ้นอยู่กับกาละและเทศะ รวมทั้งเหตุผลในแต่ละกรณี
  
  
• บางท่านกล่าวว่า พระอรหันต์ต่ำกว่าพระโพธิสัตว์