กาลามสูตร

กาลามสูตร แปลว่า พระสูตรที่ พระพุทธเจ้าทรงแสดงแก่ชาวกาลามะ หมู่บ้านเกสปุตติยนิคม แคว้นโกศล เรียกว่า เกสปุตตสูตร ก็มี

กาลามสูตร เป็นหลักแห่งความเชื่อ ไม่ให้เชื่องมงายโดยไม่ใช้ปัญญาพิจารณาให้เห็นจริง ถึงคุณโทษ หรือดี ไม่ดี ก่อนเชื่อ มี ๑๐ ประการคือ

๑. อย่า ​ เพิ่งเชื่อตามที่ฟังๆ ​ ​ กัน ​ มา

๒. อย่า ​ เพิ่งเชื่อตามที่ทำ ​ ต่อๆ ​ ​ กัน ​ มา

๓. อย่า ​ เพิ่งเชื่อตามคำ ​ เล่าลือ

๔. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ โดย ​ อ้างตำ ​ รา

๕. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ โดย ​ นึกเดา

๖. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ โดย ​ คาดคะ ​ เนเอา

๗. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ โดย ​ นึกคิดตามแนวเหตุผล

๘. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ เพราะ ​ ถูก ​ กับ ​ ทฤษฎีของตน

๙. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ เพราะ ​ มีรูปลักษณ์ที่ควรเชื่อ ​ ได้

๑๐. อย่า ​ เพิ่งเชื่อ ​ เพราะ ​ ผู้ ​ พูด ​ เป็น ​ ครูบาอาจารย์ของตน

เมื่อใด ท่าน ทั้ง หลายพึงรู้ ด้วย ตนเองว่า ธรรมเหล่านี้ เป็นกุศ ธรรมเหล่านี้ไม่มีโทษ ธรรมเหล่านี้ท่านผู้รู้สรรเสริญธรรมเหล่านี้ ​ ใครสมาทานให้บริบูรณ์แล้ว เป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุข เมื่อนั้น ท่านทั้งหลายควรเข้าถึงธรรมเหล่านั้นอยู่

ปัจจุบัน ได้เกิดแนวคิด และหลักสูตรที่สอน ให้คนมีเหตุผล ไม่หลงเชื่องมงาย ในทำนองเดียว กับคำสอนของพระพุทธองค์ เมื่อ ๒๕๐๐ ปีก่อนบรรจุ ไว้ใน กระบวนการเรียนรู้ใน ประเทศพัฒนา แล้ว เรียกว่า " การคิดเชิงวิจารณ์" (Critical thinking)