๙ มิถุนายน รำลึกวันอานันทมหิดล กับเรื่อง เจ้านายเล็กๆ ยุวกษัตริย์

ในหนังสือเจ้านายเล็กๆ-ยุวกษัตริย์ มีภาพพระฉายาลักษณ์ของทั้ง 3 พระองค์ ซึ่งทรงตัดพระเกศาสั้นทั้ง 3 พระองค์

สมเด็จพระพี่นางฯ ทรงเล่าว่า เด็กโตที่เล่นอยู่กับพระองค์ชายไม่ใช่เด็กผู้ชายอื่นไกล แต่เป็นข้าพเจ้า ทุกหน้าร้อนเมื่อโรงเรียนปิด แม่ให้ตัดผมสั้นเหมือนผู้ชาย ซึ่งข้าพเจ้าชอบมาก พอถึงเวลาโรงเรียนเปิดผมก็ยาวพอดี

ตอนเวลาที่ยังเด็กๆ อยู่ พระองค์ชาย(รัชกาลที่ 8) ไม่สู้จะแข็งแรงนัก และเมื่อไปโดนอะไรเข้านิดหนึ่งก็จะเขียวขึ้นมา แพทย์บอกว่าเลือดจาง ให้ยามารับประทาน ในไม่ช้าก็ดีขึ้น แต่ระหว่างนั้นสมเด็จย่า(สมเด็จพระพันวัสสาฯ) ก็ทรงสังเกตว่าพระองค์ชายมีจ้ำเขียวๆ ที่องค์ รับสั่งกับป้าจุ่นว่า "มีคนเลี้ยงไม่พอ จึงระวังหลานของท่านไม่ดีปล่อยให้หกล้มหกลุก ชนนั่นชนนี่จนเขียวไปหมด" แม่ต้องไปเฝ้าและกราบทูลสาเหตุ แล้วก็ไม่รับสั่งอะไรอีก

เมื่ออยู่เมืองไทยสักปีหนึ่ง คือ เมื่อพระองค์ชายประมาณ 5 ขวบ และพระองค์เล็กประมาณ 3 ขวบ เป็นบิดกันทั้งสององค์ พระองค์ชายนั้นเป็นก่อน โดยมากถ้าเจ็บกัน ด้วยการติดเชื้ออะไรมา พระองค์ชายจะเป็นผู้เจ็บก่อนทุกครั้ง การรักษานั้น ต้องฉีดยา "เอ็มมิติน" (Emetine) เข็มหนึ่งและสวนด้วยยา "ยาเทรน" (Yatren) 2-3 ครั้งจึงหาย

ก่อนจะถูกฉีดยา แม่ได้อธิบายว่าจะเจ็บหน่อย พระองค์เล็ก(รัชกาลที่ 9) ถามว่า "ร้องไห้ได้ไหม"

แม่คิดว่าการเป็นบิดนี้คงเป็นเพราะเมื่อสมเด็จย่าทรงสั่งให้ทำไอติมหลอดน้ำอ้อยสดที่ข้างล่างของตำหนัก การทำคงไม่สะอาดพอ เพราะมีแมลงวันมาก

เมื่อถึงปี 2474 ข้าพเจ้าขึ้นประถมปีที่ 2 ที่โรงเรียนราชินี พระองค์ชายก็ขึ้นอนุบาล 2 ที่โรงเรียนมาแตร์ฯ ส่วนพระองค์เล็กก็เข้าโรงเรียนอนุบาลที่ครูพิเศษภาษาอังกฤษของข้าพเจ้าชื่อ มิสซิสเดวีส (Mrs.Davies) เปิดที่บ้าน สามีเป็นอาจารย์ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ลูกของเขา เดวิดิสก็อยู่ในชั้นอนุบาลนี้ นักเรียนชั้นนี้ไม่ได้เรียนหนังสือ แต่จะวาดรูป ระบายสี ตัดกระดาษ หัดใช้กาว ฯลฯ พระองค์เล็กเวลานั้นมีพิเศษอยู่อย่างหนึ่ง คือ เมื่อตัดกระดาษจะอ้าปากปิดปากไปตามจังหวะที่ตัดไป
วันหนึ่งมิสซิสเดวีสได้จัดให้นักเรียนเล็กๆ แสดงอะไรเล็กน้อย เด็กๆ ได้ทำบัตรเชิญส่งให้ญาติพี่น้องด้วย มิสซิสเดวีสได้จัดเครื่องแต่งกายให้ด้วย เด็กผู้หญิงแต่งเป็นผีเสื้อ ชุดนี้ทำด้วยกระดาษห่อของที่นุ่มและบาง แต่ละคนก็สีหนึ่งๆ เด็กผู้ชายแต่งชุดผ้าเป็นกระต่าย แม่บอกว่าพระองค์เล็กไม่ชอบเลย เมื่อไปกราบบังคมทูลสัมภาษณ์ เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม 2529 ยังรับสั่งว่า ไม่ชอบเลย รู้สึกว่ามัน ridiculous (ทุเร้ศ ทุเรศ)

เรื่องราวของ 3 พระองค์เป็นเรื่องที่อ่านแล้วมีความสุข สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ ยังทรงเขียนอีกว่า ครั้งหนึ่งเมื่อโอกาสฉลองครบรอบ 100 ปี โรงเรียนเทพศิรินทร์ เมื่อ พ.ศ.2528 กรรมการโรงเรียนได้ขอให้พระองค์เขียนข้อความไปลงหนังสือที่ระลึกเกี่ยวกับพระองค์ชาย ระหว่างที่ทรงศึกษาอยู่โรงเรียนเทพศิรินทร์ พระองค์ทรงนำบทความบางส่วนมานำเสนอในหนังสือ "เจ้านายเล็กๆ-ยุวกษัตริย์" ความว่า

"พระองค์เจ้าอานันทมหิดลเสด็จโรงเรียนเพียงครึ่งวัน เนื่องจากไม่ทรงแข็งแรงนัก ตอนบ่ายจะทรงพักผ่อนและจะทรงหลับด้วย สัปดาห์ละสองสามครั้งจะมีครูชื่อ Mr.Matthews มาสอนภาษาอังกฤษที่วัง บางครั้ง Mr.Matthews ต้องไปอุ้มมาจากพระที่ เพราะทรงหลับสนิทจริงๆ

ข้าพเจ้าเองจำอะไรไม่ได้เกี่ยวกับการทรงศึกษาที่โรงเรียนเทพศิรินทร์ เว้นแต่ว่า ทุกเช้าพี่น้องสามคนจะต้องออกไปโรงเรียนด้วยกัน รถยนต์จะแวะส่งพระองค์เจ้าภูมิพลฯ ที่โรงเรียนมาแตร์เดอีก่อน แล้วจะแล่นไปที่โรงเรียนเทพศิรินทร์เพื่อส่งพระองค์เจ้าอานันทฯ และในที่สุดก็จะพาข้าพเจ้าไปที่โรงเรียนราชินี"

ในหนังสือ สมเด็จพระเจ้าพี่นางฯยังทรงเล่าถึงพระอนุชาทั้ง 2 พระองค์ว่า เมื่อพระองค์ชายอยู่โรงเรียนเทพศิรินทร์ สมเด็จพระพันวัสสาฯ รับสั่งให้พาไปนมัสการเจ้าอาวาสของวัดเทพศิรินทร์ คือ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ เพื่อให้สมเด็จฯ อบรมธรรม ท่านได้สอนข้อธรรมะง่ายๆ ที่ปฏิบัติได้ เช่น ว่าเมื่อมียุงมาเกาะ อย่าไปตบ ให้เอามือลูบไปเสีย

วันหนึ่ง แม่ลงมาดูลูกชายสองคนซึ่งกำลังเล่นละลายเทียนไขในกระทะเล็กที่วางบนอั้งโล่ แม่เห็นคางคกอยู่ในกระทะตัวหนึ่ง แม่ก็เอะอะใหญ่และถามพระองค์ชายว่า สมเด็จฯ (สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์) เคยสอนเรื่องยุง ทำไมจึงมาทำอย่างนี้ พระองค์ชายตอบว่า สมเด็จฯ ไม่ได้สอนเรื่องคางคก

เมื่อข้าพเจ้าไปสัมภาษณ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเมื่อเดือนธันวาคม 2529 ได้ทูลถามว่าทรงจำเรื่องคางคกนั้นได้ไหม รับสั่งว่าทรงจำได้ และคางคกนั้นไม่ได้ไปจับมา มันกระโดดลงไปในกระทะเองโดยบังเอิญ

ข้างต้นเป็นเพียงส่วนหนึ่งในหนังสือ "เจ้านายเล็กๆ-ยุวกษัตริย์" ซึ่งสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ทรงพระนิพนธ์แด่พระอนุชาผู้เป็นที่รักยิ่ง