ระวัง!! ฮิคิโคโมริ โรคเก็บตัวอยู่ในห้อง

อาการฮิคิโคโมริ ถูกกระตุ้นให้เห็นอย่างชัดเจน เนื่องเพราะญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีเทคโนโลยีการสื่อสารที่ดีระดับต้นๆ ของโลก ทั้งชีวิตที่สะดวกสบายขึ้น มีทั้งโทรทัศน์ เกม คอมพิวเตอร์ อินเทอร์เน็ต ฯลฯ ทำให้เด็กฮิคิโคโมริสามารถขังตัวเองอยู่ในห้องได้นานขึ้น

นักจิตวิทยาญี่ปุ่นมีความเห็นว่าฮิคิโคโมริเป็นปรากฏการณ์ทางสังคมอย่างแท้จริง เกิดขึ้นเพราะเด็กญี่ปุ่นไม่ยอมรับวิถีชีวิตในสังคมของคนส่วนใหญ่ เขาจึงกำหนดตนเอง (autonomy) เขาพอใจชีวิตที่เป็นและไม่ได้สร้างความเดือดร้อนให้ใคร

ครอบครัวของเด็กที่มีอาการฮิคิโคโมริมักจะอับอายที่มีเด็กเช่นนี้อยู่ในบ้าน เมื่ออับอายก็ซ่อน เมื่อซ่อนก็เท่ากับหมักหมมปัญหา ทำให้อาการของเด็กรุนแรงมากขึ้นและยากต่อการเข้าช่วยเหลือ

ยิ่งไปกว่านั้นนักจิตวิทยาจำนวนหนึ่งยังเชื่อว่า อีกสาเหตุก็เพราะครอบครัวของเด็กเองก็มีส่วนด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนเป็นแม่สนับสนุนให้เป็นเช่นนั้น อย่างน้อยก็ตอนเริ่มต้น คุณแม่จำนวนมากต้องการปกป้องลูกของตนจากการถูกรังแกที่โรงเรียน ทั้งยังเห็นว่าการที่ลูกอยู่ในห้องภายในบ้าน ก็เป็นการอยู่ในสายตา ยังดีกว่าหายตัวไปข้างนอก

เด็กฮิคิโคโมริมักเป็นเด็กผู้ชายและมักเป็นลูกคนโต เด็กเหล่านี้จะไม่ไปโรงเรียน ใช้ชีวิตในห้องส่วนตัวตลอดเวลา ส่วนใหญ่จะนอนเวลากลางวันและตื่นเวลากลางคืน อาจจะออกจากห้องไปที่ครัวในกลางดึก หรือออกจากบ้านกลางดึกเพื่อไปซื้อเสบียงจากร้านสะดวกซื้อ กิจกรรมที่พวกเขาทำขณะตื่นกลางดึก ก็คือดูทีวีไปเรื่อยๆ ท่องไปในโลกไซเบอร์ เล่นเกม และอ่านการ์ตูน

แพทย์มองว่า ฮิคิโคโมริ ไม่ใช่โรค ดังนั้น การบำบัดอาการฮิคิโคโมริสามารถทำโดยการนำตัวเด็กที่เป็นฮิคิโคโมริมารวมกลุ่มกัน แล้วใช้ระบบเพื่อนช่วยเพื่อน เพื่อไม่ให้คนกลุ่มฮิคิโคโมริถูกตัดขาดจากสังคมมากจนเกินไป
ผู้ช่วยศาสตราจารย์แพทย์หญิงวินิทรา นวลละออง จิตแพทย์ ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อธิบายเรื่องนี้ได้น่าสนใจว่า มีหลายทฤษฎีที่อธิบายสาเหตุของปรากฏการณ์นี้ได้ นั่นคือทางสังคมวิทยา ทางจิตวิทยา และทางการแพทย์

ทางสังคมวิทยา น่าสังเกตว่าฮิคกี้มีแต่ในประเทศพัฒนาแล้วที่มีวัฒนธรรมทำนองว่า "คนที่มีคุณค่าต้องเก่ง" และ "ทำอะไรต้องคิดถึงสายตาคนอื่นก่อน" ฮิคกี้มีบุคลิกพื้นฐานที่อ่อนไหวต่อคำวิจารณ์อยู่แล้ว เมื่อไปเกิดในวัฒนธรรมที่เข้มงวด แม้ว่าจะเก่งมาจากไหน แต่แค่พลาดครั้งเดียวอาจทำให้รู้สึกว่าชีวิตนี้หมดสิ้นแล้ว เขาจึงกลัวสังคมและถอยหนีมาอยู่กับตัวเองเพียงคนเดียว

ทางจิตวิทยา ฮิคกี้มีลักษณะเด่นคือการ "หนี" (avoidance) คำว่า หนี ไม่เหมือนเพิกเฉย (denial) หรือชอบอยู่คนเดียวอย่างสงบ (schizoid) แต่การหนีหมายถึงที่จริงอยากมีปฏิสัมพันธ์กับคนอื่น เพียงแต่ด้วยปัจจัยบางอย่างทำให้เขามีปฏิสัมพันธ์ได้อย่างจำกัดมากๆ เช่น อยู่กับเพื่อนได้ไม่นาน หรืออยู่ได้กับเพื่อนบางคนที่เข้าใจ ปัญหาคือคนที่จะเข้าใจข้อจำกัดนี้มีไม่มากนัก กระทั่งพ่อแม่บางทีก็ไม่เข้าใจเพราะคิดไปว่าลูกเป็นฮิคกี้แสดงว่าลูกอยากอยู่คนเดียวจึงถอยหนีออกมา สุดท้ายคิดว่าอยากทำอะไรก็ให้ทำไป ฮิคกี้จึงเหมือนตัดขาดจากโลกภายนอก

ทางการแพทย์ มีโรคหนึ่งชื่อว่ากลุ่ม PDDs (Pervasive Developmental Disorders) ซึ่งการแสดงออกคล้ายฮิคกี้มาก ส่วนที่เหมือนคือ PDDs มักอยู่กับตัวเอง ไม่ค่อยเข้าใจเรื่องการมีปฏิสัมพันธ์หรือการเข้าสังคม แต่ PDDs ไม่ใช่ปัจจัยหลักให้เกิดฮิคกี้แน่ๆ เพราะ PDDs ประเทศอื่นไม่เห็นเป็นฮิคกี้เลย มีแต่ญี่ปุ่นนี่แหละที่เป็น ดังนั้น ปัจจัยเรื่องวัฒนธรรมจึงน่าจะเป็นปัจจัยหลักมากกว่า ส่วนเรื่องทางการแพทย์ก็อาจเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดปรากฏการณ์นี้ในสังคมขึ้น

อาการอื่นที่มีความคล้ายคลึงกับ ฮิคิโคโมริ

Otaku (โอตากุ) เดิมใช้เรียกคนที่ชอบการ์ตูนมากจนเกินไปโดยไม่แคร์สายตาใคร มักมีลักษณะเข้าสังคมได้ยาก แต่เหล่าโอตากุยังมีการปฏิสัมพันธ์กับคนที่คลั่งไคล้ในสิ่งที่ชอบเหมือนกัน ในขณะที่ฮิคิโคโมริจะเป็นพวกจงใจตัดตัวเองจากสังคม

NEETs (นีท) ย่อมาจาก "Not in Employment, Education or Training" หมายถึง คนที่อยู่บ้านเฉยๆ ไม่มีงานทำเป็นหลักแหล่ง หรือพวกทำงานพาร์ทไทม์ บางทีก็เหมารวมแม่บ้านที่อยู่บ้านเลี้ยงลูกอย่างเดียวหรือทำแต่งานบ้านโดยไม่ได้เลี้ยงลูก NEETs เป็นคำที่มีความหมายในเชิงดูถูกและกดดัน เพราะสังคมที่ใช้คำนี้คือสังคมที่ให้คุณค่ากับคนที่ "มีงานทำและมีอนาคตที่ดี" NEETs ไม่ชอบเข้าสังคม แต่ต่างจากฮิคกี้ตรงที่ NEETs ไม่ได้หนี เพียงแต่ใช้วิธีถอยเท่านั้น ไม่ถึงขั้นกลัวคนเหมือนฮิคกี้

Freeter (ฟุริตะ หรือ ฟรีตา) หมายถึงคนที่อยู่ในวัยทำงานแล้ว แต่กลับไม่ทำงานให้มั่นคงเป็นชิ้นเป็นอัน อาจจะได้งานประเภทรับจ้างเล็กๆ น้อยๆ ค่าแรงรายวัน เปลี่ยนงานไปเรื่อยๆ ในประเทศพัฒนาแล้วจะมองว่าฟรีเตอร์เป็นกาฝาก

แม้ขณะนี้จะยังไม่มีข้อมูลยืนยันว่าบ้านเรามีเด็กที่ป่วยด้วยอาการฮิคิโคโมริ แต่ด้วยรูปแบบและวิถีชีวิตที่เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็วของเด็กๆ ในบ้านเรา ที่มุ่งสู่แนวทางระบบการศึกษาแบบแข่งขันทุกรูปแบบ การแก่งแย่ง เพื่อเป็นหนึ่งกำลังก่อตัวอย่างรวดเร็ว และด้วยเทคโนโลยีสารพัดที่ถาโถมเข้าใส่เด็กและเยาวชนในปัจจุบัน ประกอบกับพ่อแม่ไม่มีเวลาอยู่กับลูก เราจะพบเห็นเด็กจำนวนมากที่เริ่มปลีกตัวจากสังคม และอยากอยู่คนเดียวโดยไม่สนใจผู้อื่นเพิ่มเมากขึ้นเรื่อยๆ

ไม่มีพ่อแม่คนไหนอยากให้ลูกของเรามีอาการใดอาการหนึ่งทางสังคมที่ผิดปกติ และมากยิ่งไปกว่านั้นไม่อยากให้บ้านเรามีเด็กที่เข้าข่ายมีอาการดังกล่าวด้วยเช่นกัน