รู้จัก “ไซยาไนด์” ยาพิษสุดฮิตคร่าชีวิตคน มีอาการอย่างไร?

หน้าแรกTeeNee อาหารสมอง อาหารสมอง รู้จัก “ไซยาไนด์” ยาพิษสุดฮิตคร่าชีวิตคน มีอาการอย่างไร?

แพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ศูนย์พิษวิทยารามาธิบดี ให้ข้อมูลไว้ว่า Cyanide เป็นสารที่มีความเป็นพิษสูง รู้จักมานานตั้งแต่ในอดีต พบได้ในหลายรูปแบบได้แก่ ภาวะก๊าซ hydrogen cyanide เกิดจากการเผาไหม้สารพลาสติก polyurethane และหนังเทียม เป็นสาเหตุของการเสียชีวิตในผู้เคราะห์ร้ายในเพลิงไหม้ สารละลายเช่น potassium cyanide พบในมันสำปะหลังดิบ ลูก peach เมื่อรับประทานเข้าไปจะถูก metabolized และให้ cyanide ออกมาสู่ร่างกาย

เภสัชจลนศาสตร์และฤทธิ์วิทยา Cyanide ทำให้เกิดภาวะพร่อง oxygen ในระดับ cell (histotoxic anoxia) โดยจับกับ ferric ion (Fe3+) ใน cytochrome oxidase มีผลให้ขบวนการ electron transport ในการหายใจแบบใช้ oxygen ถูกยับยั้ง

เกลือ sodium หรือ potassium ของ cyanide ขนาด 200 mg สามารถทำให้เสียชีวิตได้

อาการ

อาการทางคลินิก ผู้ป่วยมักจะเริ่มปรากฏมีอาการหลังจากได้ cyanide ในเวลาสั้นๆ เริ่มจากปวดศีรษะ ใจสั่น หน้าแดง หมดสติ ชัก และอาจจะเสียชีวิตภายในเวลา 10 นาที ในรายที่รุนแรงน้อยกว่าจะกดการทำงานของระบบประสาทและการหายใจ ภาวะเป็นกรดในเลือด (metabolic acidosis) จะปรากฏให้เห็นในเวลาต่อมา ตรวจร่างกายพบผู้ป่วยตัวแดง สีบริเวณเยื่อบุแดงคล้ายคนปกติ ถึงแม้ว่าผู้ป่วยหยุดหายใจก็ตาม

การวินิจฉัย ในรายที่มีประวัติหมดสติอย่างรวดเร็วร่วมกับการมีภาวะเป็นกรดในเลือด จะต้องคิดถึงภาวะเป็นพิษจาก cyanide ควรตรวจ fundi ถ้าพบสีของ retinal vein ใกล้เคียงหรือเหมือนกับ retinal artery จะเป็นอาการแสดงที่ช่วยสนับสนุน การตรวจวัดระดับ cyanide ในเลือดช่วยยืนยันการวินิจฉัย

การรักษา

การรักษาแบบประคับประคอง
ระวังเรื่องการหายใจ ถ้าผู้ป่วยมีภาวะหายใจล้มเหลวต้องช่วยหายใจ

การรักษาที่จำเพาะ
แบ่งเป็น 2 ขั้นตอน คือ ทำให้ร่างกายมี methemoglobin โดยใช้ sodium nitrite เพื่อให้ ferric ion ใน methemoglobin แย่ง cyanide ที่จับอยู่กับ ferric ion ใน cytochrome เกิดเป็น cyanomethemoglobin cytochromeจะกลับมาทำงานปกติต่อ ขั้นต่อไปใช้ sodium thiosulfate เพื่อทำให้เกิด sodium thiocyanate และถูกขับออกจากร่างกายทางไตต่อไป
ขนาด sodium nitrite 6 mg/kg หรือ 300 mg ในผู้ใหญ่ (3% sodium nitrite 10 ml) ให้ทางหลอดเลือดดำช้าๆ sodium thiosulfate 412.5 mg/kg หรือ 12.5 g ในผู้ใหญ่ (25% sodium thiosulfate 50 ml) ให้ทางหลอดเลือดดำหลังจากให้ sodium nitrite

ข้อระวังการให้ยาต้านฤทธิ์ การให้ sodium nitrite ทำให้เกิด methemoglobin ซึ่งทำให้ภาวะพร่อง oxygen เลวลงในระยะสั้นๆ ช่วงแรก ขนาดของ sodium nitrite จะต้องเหมาะสมไม่มากจนเกินไป การปรับขนาดนอกจากน้ำหนักตัวจะต้องปรับลดลงตามขนาดของระดับ hemoglobin ด้วย

เครดิตแหล่งข้อมูล : แพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ศูนย์พิษวิทยารามาธิบดี