การรับรส และ กลิ่น

การที่เราสามารถรับรู้กลิ่นต่างๆรอบตัวได้นั้น ก็เพราะเรามีอวัยวะรับกลิ่น คือ จมูก ซึ่ง จมูกนั้น สามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ส่วน คือ

1. เวสติบูลลาร์ (Vestibular region)

ประกอบด้วย รูจมูกส่วนนอก มีทั้งขนจมูก และต่อมน้ำมัน

2. ส่วนหายใจ (Respiratory region)

ประกอบด้วย ต่อมมีเมือก และเส้นเลือดฝอยมากมาย

3. ส่วนดมกลิ่น (Olfactory region)

ประกอบด้วย Olfactory epithelium , Olfactory bulb และ Olfactory tract หรือ ประสาทสมองคู่ที่ 1 ทำหน้าที่เกี่ยวกับการดมกลิ่น

โมเลกุลของสาร ผ่านจมูกในส่วนที่ 1 และ ส่วนที่ 2 จนถึงส่วนที่ 3 และสัมผัสกับเซลล์ Olfactory cilia ซึ่ง มีลักษณะเป็นขนอยู่ด้านนอกสุด จากนั้นจึงไปกระตุ้นให้ Olfactory receptor cell ซึ่งเป็นเซลล์รับกลิ่น

ซึ่งเซลล์นี้จะส่งกระแสประสาท

ไปยัง Olfactory bulb (จุดรวมของ Olfactory nerve ทั้งหมด) แล้วจึงผ่าน Olfactory tract ซึ่งเป็นเส้นประสาทสมองคู่ที่ 1 เข้าสู่สมอง โดยจะแยกเป็น 2 ทาง คือ ไปสู่

medial olfactory area และไปสู่

lateral olfactory area ของสมองมีความสำคัญในสัตว์มากเพราะส่วนนี้ควบคุม

primitive respons ของการรับกลิ่น เช่นการเลียริมฝีปาก น้ำลายไหลและการกินอาหารฯลฯ

เมื่อได้รับกลิ่นสำหรับ lateral olfactory area เกี่ยวข้องกับความจำและประสบการณ์เกี่ยวกับกลิ่น ทำให้เกิดความชอบและไม่ชอบอาหาร นอกจากนี้ยังเกี่ยวข้องกับ การรับกลิ่นและการวิเคราะห์กลิ่น

ลิ้น เป็นอวัยวะที่ใช้ชิมรส และไม่เรียบเสมอกันทั้งสิ้น มีส่วนที่เป็นตุ่มอยู่ ซึ่งตุ่มเหล่านี้จะประกอบด้วยเซลล์รับรส และขนเล็กๆ สำหรับรับความรู้สึก ตุ่มเล็กๆเหล่านี้ มีหลายแบบ เช่น

1. ตุ่มรูปเห็ด (Fungiform papilla) นูนคล้ายเห็ด บนลิ้นคนมี 300 400 ตุ่ม มักอยู่ข้างๆลิ้นบริเวณที่เป็นจุดแดงๆ

2. ตุ่มรูปใบไม้ (Foliate papilla) เป็นสันเล็กๆ อยู่ตอนโคนลิ้น

3. Vallate หรือ Circumvallate papilla เป็นปุ่มที่บริเวณโคน มีร่องล้อมรอบทำให้ทั้งอาหารและน้ำย่อยค้างอยู่ได้นาน และมีตุ่มรับรสอยู่บริเวณ แอ่งโคนร่อง

แล้วผ่านเข้าไปสู่ตุ่มรับรส (taste bud) สัมผัสกับ microvilli ซึ่งมีลักษณะเป็นขน แล้วทำให้ gustatory cell ถูกกระตุ้น เกิดกระแสประสาทส่งต่อไปสู่สมอง โดยผ่านไปตามแขนงของ Chorda tympani Nerve VII (เข้าสู่เส้นประสาทสมองคู่ที่ 7) และ Grossopharyngeal Nerve IX (เข้าสู่เส้นประสาทสมองคู่ที่ 9)

ขอขอบคุณ ข้อมูลที่มีประโยชน์จาก เว็บไซต์ Kmutt Library
เพื่อร่วมกันสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้บนโลกอินเตอร์เน็ต

ผู้มีบทความทางด้านวิทยาศาสตร์น่ารู้
สามารถส่งผลงานของท่านมาได้ที่ arunee@teeneemedia.com