โดยเฉพาะราษฎรที่อยู่ตามหัวเมืองต่างๆ เพราะเป็นครั้งแรกที่พระมหากษัตริย์ทรงให้ความใกล้ชิดกับราษฎรอย่างแท้จริง อันเป็นหนึ่งในเหตุผลของสมัญญานามที่ได้รับว่าทรงเป็น "พระปิยมหาราช"
หาชมอยาก ล้นเกล้า ร.5 ทรงปลอมพระองค์เยี่ยมราษฎรอย่างใกล้ชิด!
ส่วนในปี พ.ศ. ๒๔๔๙ ทรงประทับเรือพระที่นั่งจากกรุงเทพฯ ไปนนทบุรี ปทุมธานี อยุธยา สระบุรี อ่างทอง สิงห์บุรี ชัยนาท อุทัยธานี นครสวรรค์ กำแพงเพชร
และหลังจากนั้นก็เสด็จไปหัวเมืองอีกหลายครั้ง โดยประทับทั้งรถไฟและเรือพระที่นั่ง
ไม่ว่าจะเป็น ประพาสต้น เพื่อนต้น เครื่องต้น เรือต้น หรือแม้กระทั่งช้างต้น ม้าต้น ซึ่งล้วนแล้วแต่มีที่มาที่ไปจากการเสด็จพระราชดำเนินในครั้งนี้ทั้งสิ้น
พลาดิศัย สิทธิธัญกิจ ในหนังสือประพาสต้นในรัชกาลที่ ๕ ให้คำนิยามของประพาสต้นในหน้า ๑๓ - ๑๔ ว่า
"พระองค์ทรงโปรดการเสด็จประพาสไปตามหัวเมืองต่างๆ ในพระราชอาณาจักร เพื่อทรงเยี่ยมเยือนอาณาประชาราษฎร์ และดูสภาพของบ้านเมือง
..ทั้งที่เป็นการเสด็จประพาสตรวจราชการหัวเมืองอย่างเป็นทางการ
..และพระองค์ทรงโปรดที่จะเสด็จอย่างสามัญชนเที่ยวเล่น โดยไม่ให้มีท้องตราสั่งหัวเมืองให้จัดที่ประทับแรมหรือเตรียมการอะไร
..สุดแต่พระองค์พอพระราชหฤทัยที่จะประทับที่ไหนก็ประทับที่นั่น บางครั้งพระองค์ทรงเสด็จทางเรือเล็ก หรือเสด็จโดยสารทางรถราง รถไฟ มิให้ใครรู้จักพระองค์
ทำให้มีเรื่องราวสนุกสนานที่เล่าขานกันในหมู่เพื่อนเที่ยว การเสด็จอย่างไม่ทางการครั้งนั้น เรียกกันว่า เสด็จประพาสต้น" ..."