เรื่องเล่าจากภาพถ่าย หลานรักสมเด็จย่า

       เป็นที่ทราบกันดีว่า ในช่วงแรก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงกริ้ว ทูลกระหม่อมจักรพงษ์ฯ (สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ)เป็นอย่างมาก ที่พาชายาเป็นนางต่างด้าวกลับมาสยาม จนหม่อมคัทรินให้การประสูติโอรสองค์น้อย...แม้ว่าทูลกระหม่อมปู่ (รัชกาลที่ ๕) แม้จะไม่ทรงรับพระนัดดาองค์ใหม่เป็นหลานอย่างเปิดเผย แต่ในที่สุดก็ได้โปรดให้พระนัดดาเข้าเฝ้าในปี พ.ศ.๒๔๕๓ ที่พระราชวังพญาไท

เมื่อพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์อายุครบ ๒ ขวบ พระองค์ก็ทรงเล่าให้สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี ถึงพระนัดดาไว้ว่า "วันนี้ฉันได้พบกับหลานชายของเธอ ดูน่ารักน่าเอ็นดูเหมือนพ่อ ฉันรู้สึกรักและหลงใหลคนนี้ตั้งแต่แรกเห็น เพราะถึงอย่างไรนี่ก็เป็นสายเลือดเชื้อไขของฉันเอง" และรับสั่งต่อด้วยถ้อยคำที่แฝงความรู้สึกโล่งพระทัยว่า "และไม่มีเค้าว่า มีเชื้อสายฝรั่งติดมาด้วยเลย"

ภายหลังรัชกาลที่ ๕ ได้สวรรคตในปี ๒๔๕๓ ได้มีการค้นพบหลักฐานจากการบันทึกของหม่อมเจ้าทิพย์รัตน์ประภา เทวกุล ที่ท่านหญิงเคยรับใช้ฉลองพระเดชพระคุณสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถในพระบรมมหาราชวัง ทรงมีรับสั่งกับท่านหญิงว่า "สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงกำลังโปรดตาหนู เสียดายที่มาด่วนสวรรคตไปเร็ว"

ส่วนรัชกาลที่ ๖ ทรงพระเมตตารักท่านหนู ถ้าจะใคร่สันนิษฐาน โปรดเพียงใดจะเห็นได้ในประกาศเมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระยศขึ้นเป็นพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๖๓.../