ชีวิตนักประพันธ์อมตะ“แผลเก่า”เกิดในราชนิกุล ตายในห้องแถว

ในขณะที่ก้านกำลังเคว้งคว้างไม่รู้จะเดินไปทางไหนนั้น มีอาจารย์ด้านไสยศาสตร์ที่เป็นนักดนตรีคนหนึ่ง เรียกกันว่า "อาจารย์เฮง" เอาเรื่องราวเกล็ดประวัติศาสตร์มาเล่าให้ก้านช่วยเขียนให้ ก้านจึงเขียนในชื่อเรื่อง "คนดีศรีอยุธยา" ใช้นามปากกาว่า ฮ.ไพรวัล และคณะเหมจัดพิมพ์ โดยมีเหม เวชกรเขียนภาพประกอบ ซึ่งหนังสือเล่มนี้ก็ประสบความสำเร็จพอสมควร แต่ก้านก็ยังไม่เห็นทางเดินของตัวเองอยู่ดีแต่แล้ววันหนึ่งตอนเย็นใกล้ค่ำ ก้านกับเหมกลับจากไปเล่นเครื่องสายด้วยกัน ได้แวะนั่งทอดอารมณ์กันที่สะพานรถไฟชายทุ่งข้ามคลองแสนแสบ ก้านยังคงบ่นท้อแท้กับงานประพันธ์ เหมก็หาทางปลอบใจเพื่อน แนะให้ก้านลองเอาสถานที่จริงมาเป็นฉากของนิยายดูบ้าง และชี้มือไปที่กระท่อมชายทุ่งหลังเล็กๆหลังหนึ่งซึ่งมีแสงตะเกียงริบหรี่ แล้วบอกว่ามันน่าจะมีเรื่องราวที่เกิดขึ้นในกระท่อมหลังนั้น ก้านมองไปตามที่เหมชี้ ครุ่นคิดอยู่ครู่หนึ่ง บรรยากาศของชีวิตลูกทุ่งที่มีประสบการณ์มา ได้แจ่มชัดขึ้นในจินตนาการ นั่นคือจุดเปลี่ยนชีวิตของเขา ซึ่งเหม เวชกรได้เล่าถึงตอนนี้ไว้ใน "จากย่ามความทรงจำ" ใน "ฟ้าเมืองไทย" ฉบับปฐมฤกษ์ว่า

...ในครู่นั้นเองเขาได้รับความคิดขึ้นมาแล้วตบขาตัวเองฉาดใหญ่แล้วร้องไห้ขึ้นมาเฉย ๆ และพูดทั้งร้องไห้ "กูไม่ตายแล้วมึงเอ๋ย มึงเป็นเพื่อนแท้ของกูที่ไม่ทิ้งกู กูได้ทางจะตอบแทนมึงแล้ว กูไม่ต้องเข้าป่า" ผมมองเขาอย่างตื้นตันและอดน้ำตาไหลไปด้วยไม่ได้ "เพื่อนเอ๋ย ข้าขอเวลาอีกสองวันจะสร้างเรื่องใหม่ให้เอ็งตรวจ รับรองว่าเอ็งจะต้องชอบใจ...

ก้านกลับมาปั่นต้นฉบับส่งให้เหม ในฐานะบรรณาธิการ ในชื่อเรื่องว่า "แผลเก่า" เปลี่ยนนามปากกาจาก กฤษณะ พึ่งบุญฤทธิ์ ที่ช้ำมาจากเรื่อง "ชาววัง" มาใช้นามปากกา "ไม้ เมืองเดิม" จากชื่อ ก้าน และ ณ อยุธยา เมืองเก่า

นอกจากเนื้อเรื่องจะเป็นชีวิตลูกทุ่งแล้ว สำนวนที่ก้านใช้ยังเป็นลูกทุ่งขนานแท้ อ้าย อี มึง กู เอ็ง ข้า มาหมด ซึ่งยามนั้นยังไม่มีใครกล้านำมาเขียน แต่ก็เป็นการถ่ายทอดบรรยากาศชีวิตลูกทุ่งแท้ออกมาอย่างแจ่มชัดตามความเป็นจริง แม้แต่เหม เวชกร ตรวจต้นฉบับ "แผลเก่า" ก็ยังสะดุ้ง บอกกับก้านว่า
"เรื่องของมึงสำนวนมันไพร่แบบนี้ กูพิมพ์ออกไปไม่ได้หรอก"

แต่แล้วเมื่อหาเรื่องที่ถูกใจมาพิมพ์ไม่ได้ เหมก็ตัดสินใจลองเอาเรื่องของเพื่อนรักพิมพ์ออกไป พอ "แผลเก่า" ออกวางตลาดในปี ๒๔๗๙ ก็ได้ผล แม้บางคนจะรับไม่ได้กับสำนวนไพร่อย่างที่เหมว่า แต่นักอ่านส่วนใหญ่ก็สะใจกับสำนวนและเนื้อหาของเรื่องที่ไม่เคยได้ลิ้มรสนี้มาก่อน ทำให้ชื่อ "แผลเก่า" "ขวัญ-เรียม" และ"ไม้ เมืองเดิม" อยู่ในความทรงจำของคนอ่านตลอดมาตั้งแต่วันนั้น

ความสำเร็จของ "แผลเก่า" ทำให้ก้านมีกำลังใจที่จะเขียนนิยายออกมาอีกไม่ขาดสาย ส่วนใหญ่เป็นเรื่องราวของชีวิตชนบททั้งลูกทุ่งและลูกน้ำเค็ม อย่าง แสนแสบ ชายสามโบสถ์ ค่าน้ำนม รอยไถ ศาลเพียงตา เกวียนหัก สำเภาล่ม โป๊ะล่ม สินในน้ำ ล้วนแต่ถูกสร้างเป็นภาพยนตร์เป็นละครทั้งนั้น รวมทั้งนวนิยายประวัติศาสตร์อย่าง บางระจัน ทหารเอกพระบัณฑูร และ ขุนศึก

ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๒ ก้านต้องพบกับความผันผวนของชีวิตอีกครั้ง เพราะการพิมพ์ชะงักงันด้วยกระดาษไม่มีจะพิมพ์ ก้านต้องไปทำงานกับกองทางที่เชียงใหม่ แต่ก็ยังเขียนหนังสือส่งมากรุงเทพฯบ้าง ในช่วงนี้เขาต้องผจญกับโรคสุราเรื้อรังที่กำเริบหนักจนต้องซมซานกลับมากรุงเทพฯ
เหม เวชกร ได้เขียนถึงสภาพของก้านในช่วงสุดท้ายไว้ว่า

...เจ็บคราวแรกเจ้าตัวพอเขียนเองได้ อาศัยใช้ผ้าพันนิ้วทุกๆนิ้วกันความเจ็บปวด เขียนเรื่องอย่างอดทน ร่างกายจะอย่างไรก็ตาม กำลังใจยังคงที่ แกร่งกล้าคงเดิม จนมาตอนหลังโรคได้หนักถึงกับผ่ายผอมมีแต่หนังหุ้มกระดูก จะนั่งเขียนเองไม่ไหว จึงมีเพื่อนฝูงบางคนที่รักใคร่มาสมัครเขียนให้ โดยเจ้าตัวเป็นผู้นอนบอกด้วยปาก แต่บางคราวผู้เขียนแทนมาไม่ได้ด้วยติดธุระ ภรรยาเจ้าตัวก็เป็นผู้เขียน...

ในที่สุด ก้าน พึ่งบุญ ณ อยุธยา ก็จบชีวิตลงในวันที่ ๔ มีนาคม ๒๔๘๕ ที่ห้องแถวแคบๆ ในวัยเพียงแค่ ๓๗ ปี ฝากผลงานไว้ ๓๗ เรื่องเท่าอายุของเขา โดยมี "ขุนศึก" นิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องยาวเป็นเรื่องสุดท้าย

ร่างของไม้ เมืองเดิม ถูกเผาเป็นเถ้าถ่านไปเมื่อวันที่ ๒๑ มิถุนายน ๒๔๘๕ แต่ผลงานของเขายังแจ่มจรัสอยู่จนถึงวันนี้

เครดิตแหล่งข้อมูล : FB เรื่องเก่าเล่าสนุก