ประเทศไทย เคยเสียดินแดนส่วนไหน ให้ทางยุโรปบ้าง?

การเสียดินแดนของสยาม: บทเรียนจาก 120 ปีแห่งการรักษาสมดุล
ในช่วง 120 ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยหรือในอดีตคือสยาม ต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ยากลำบากในการรักษาเอกราชท่ามกลางคลื่นลมแห่งยุคล่าอาณานิคมจากชาติตะวันตก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จักรวรรดิอังกฤษและฝรั่งเศส ซึ่งการสูญเสียดินแดนหลายต่อหลายครั้งไม่ได้เป็นเพียงความสูญเสียทางกายภาพ แต่ยังเป็นบทเรียนสำคัญที่สะท้อนถึงวิถีทางการทูตและความชาญฉลาดของผู้นำสยามในอดีต

จุดเริ่มต้นและคลื่นลูกแรกของการคุกคาม
เรื่องราวการเสียดินแดนเริ่มต้นขึ้นในยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ในปี พ.ศ. 2329 (ค.ศ. 1786) ไทยต้องตัดสินใจเสีย เกาะปีนัง ให้กับอังกฤษ ซึ่งถือเป็นสัญญาณแรกที่บ่งบอกถึงการแผ่ขยายอำนาจของชาติตะวันตกเข้ามาในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

การรุกคืบของสองมหาอำนาจ
เมื่อเข้าสู่ช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 การแข่งขันระหว่างอังกฤษและฝรั่งเศสทวีความรุนแรงขึ้น ดินแดนของสยามจึงกลายเป็นเหมือนสมรภูมิทางการเมืองที่ต้องใช้การทูตเพื่อเอาตัวรอด

ในปี พ.ศ. 2406 (ค.ศ. 1863) ฝรั่งเศสได้ผนวก 12 หัวเมือง เข้าเป็นส่วนหนึ่งของอาณานิคม ซึ่งเป็นพื้นที่ยุทธศาสตร์สำคัญบริเวณลุ่มน้ำโขง

ในปี พ.ศ. 2431 (ค.ศ. 1888) หลวงพระบาง ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของอาณานิคมอินโดจีนของฝรั่งเศส

เหตุการณ์ที่เรียกได้ว่าเป็นวิกฤตครั้งใหญ่เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2436 (ค.ศ. 1893) หรือ วิกฤตการณ์ ร.ศ. 112 ซึ่งสยามต้องเสียทั้ง รัฐฉาน ให้อังกฤษ และ ฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง ให้ฝรั่งเศสในเวลาไล่เลี่ยกัน

การสูญเสียยังคงดำเนินต่อไปในปี พ.ศ. 2447 (ค.ศ. 1904) สยามต้องเสีย ฝั่งขวาแม่น้ำโขง ให้กับฝรั่งเศสอีกครั้ง

ต่อมาในปี พ.ศ. 2450 (ค.ศ. 1907) ส่วนหนึ่งของ จังหวัดตราด ได้ถูกยกให้ฝรั่งเศส เพื่อแลกกับการได้ดินแดนบางส่วนกลับคืนมา ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการใช้ยุทธวิธี "ยอมเสียเพื่อรักษา" ของสยาม

การปิดฉากยุคแห่งการสูญเสีย
การเสียดินแดนครั้งสุดท้ายในยุคนี้เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2452 (ค.ศ. 1909) เมื่อไทยต้องเสีย บางส่วนของรัฐปารีส (ไทรบุรี, กลันตัน, ตรังกานู และปะลิส) ให้กับอังกฤษ ผลของการทำสนธิสัญญาในครั้งนี้ช่วยลดแรงกดดันจากทั้งสองมหาอำนาจได้อย่างมีนัยสำคัญ

แม้การสูญเสียดินแดนในอดีตจะทำให้ประเทศมีอาณาเขตที่เล็กลง แต่การตัดสินใจที่ชาญฉลาดของผู้นำสยามในยุคนั้นทำให้ประเทศรอดพ้นจากการตกเป็นอาณานิคมได้อย่างน่าทึ่ง ซึ่งถือเป็นมรดกทางประวัติศาสตร์ที่ยังคงสอนให้เราเห็นถึงคุณค่าของการรักษาอธิปไตยจนถึงทุกวันนี้