พาไปไขคำตอบ ทำไมพาสปอร์ต ที่มีอายุการใช้งานเหลือตั้ง 6 เดือน แต่ไปต่างประเทศไม่ได้

ไขคำตอบ ไฉน..พาสปอร์ตเหลือ 6 ด. บินนอกไม่ได้ สนไหมอายุใช้งาน 10 ปี!

เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่หลายๆ คนสงสัย ว่าทำไมทั้งที่พาสปอร์ต ยังมีอายุการใช้งานเหลืออีกตั้ง 6 เดือน แต่เมื่อจะไปต่างประเทศ กลับไปไม่ได้ เรื่องนี้ "ทีมข่าวเฉพาะกิจไทยรัฐออนไลน์" จึงไขคำตอบมาให้ ซึ่งได้สอบถามไปยัง นายรัชฎา จิวาลัย ผอ.กองหนังสือเดินทาง กระทรวงการต่างประเทศ ได้คำตอบดังนี้

ตอบคำถาม ทำไมพาสปอร์ตเหลืออายุ 6 เดือนถึงไปเมืองนอกไม่ได้

นายรัชฎา บอกว่า หนังสือเดินทางทั่วไปที่ กระทรวงต่างประเทศออกให้ มีอายุงาน 5 ปี ซึ่งก็สามารถใช้ได้ถึงวันสุดท้าย แต่กรณีเดินทางไปต่างประเทศด้วยเครื่องบิน เนื่องจากองค์การการบินพลเรือนระหว่างประเทศ (ICAO) เขาออกข้อแนะนำว่า การเดินทางระหว่างประเทศ ควรจะมีอายุพาสปอร์ตมากกว่า 6 เดือน ซึ่งเรื่องนี้ ตม. หลายประเทศ ก็นำไปใช้เป็นแนวปฏิบัติ ก็ไม่ถึงขั้นเป็น "ระเบียบ"

แต่เนื่องจากสายการบินเอง ก็เกรงว่าเมื่อนำผู้โดยสารไปแล้ว หากถูก ตม. ประเทศนั้นๆ ปฏิเสธ แล้วจะกลายเป็นภาระ ต้องส่งผู้โดยสารกลับ สายการบินเขาเลยใช้แนวปฏิบัตินี้ ที่ได้มาจาก ICAO อย่างไรก็ตาม เราสามารถใช้หนังสือเดินทางอายุเหลือไม่ถึง 6 เดือน ข้ามไปยังประเทศเพื่อนบ้านได้ แต่ถ้าเกี่ยวข้องกับสายการบิน เขาก็จะใช้แนวปฏิบัติ ICAO แม้จะมีบางประเทศอนุโลม ก็ขึ้นอยู่ที่ดุลยพินิจของสายการบิน ที่ไม่ใช่แนวทางปฏิบัติอย่างเป็นทางการ

ทำพาสปอร์ตด่วน! ได้ใน 1 วัน ไม่ได้มีเจตนาในการใช้แก้ปัญหานี้!

ด้วยปัญหานี้หรือไม่...ถึงทำให้มีการเปิดทำพาสปอร์ตด่วน ได้ภายใน 1 วัน ผอ.กองหนังสือเดินทาง กล่าวว่า การออกหนังสือเดินทางเร่งด่วน เป็นการออกหนังสือเดินทางเพราะมีเหตุจำเป็น ยกตัวอย่าง กรณีที่เกิดวันนี้กรณีหนึ่ง ที่แม่ไปเสียชีวิตที่ประเทศอินเดีย เขาต้องรีบไปเพื่อไปดำเนินการจัดงานศพ ซึ่งการทำพาสปอร์ตแบบเร่งด่วน ก็ต้องมีการพิจารณาเรื่องที่ขอเช่นกัน แต่ก็มีจำนวนหนึ่งมีปัญหาเรื่องอายุพาสปอร์ตไม่ถึง 6 เดือนดังกล่าว แต่ไม่ใช่ว่าบริการทำพาสปอร์ตด่วน จะเป็นนโยบายที่มีขึ้นเพื่อใช้รองรับปัญหานี้ อย่างไรก็ดี ตอนนี้พยายามหารือกับผู้จำหน่ายตั๋วเดินทาง หรือสมาคมที่ดูแลการท่องเที่ยว ว่า ก่อนที่จะมีการจำหน่ายตั๋ว น่าจะขอดูหนังสือเดินทางเพื่อประโยชน์ของผู้เดินทางเอง จึงอยากให้หลายๆ ฝ่ายช่วยกัน

ใช้พาสปอร์ต 4 ปีครึ่งไปเลยดีไหมเพื่อการแก้ปัญหา

นายรัชฎา กล่าวว่า การแก้ปัญหาด้วยวิธีดังกล่าว จะวนกลับมาที่การตรวจสอบก่อนการใช้งาน ถ้าจะให้ใช้  4 ปีครึ่ง หรือ 5 ปีครึ่ง ก็สามารถทำได้ทั้งนั้น แต่ถามว่า "มันแก้ปัญหาหรือเปล่า" เชื่อว่าปัญหาตรงนี้ก็จะไม่หมดไป ดังนั้น ก่อนจะเดินทางควรจะตรวจสอบหนังสือเดินทางก่อน เพราะหนังสือเดินทางก็เหมือนบัตรประชาชน

ค่าใช้จ่ายทำพาสปอร์ตด่วน ทำเช้าได้เย็น ค่าธรรมเนียม 3 พัน

นาย รัชฎา อธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับทำพาสปอร์ตด่วนอีกว่า การขอใช้เอกสารเหมือนการขอพาสปร์ตทั่วไป แต่เราจะคิดค่าธรรมเนียมไม่เหมือนกัน เช่น การทำพาสปอร์ตปกติค่าธรรมเนียม 1,000 บาท 3 วันถึงจะได้ (รวมวันที่ยื่น เช่น ทำวันจันทร์ ได้วันพุธ) แต่สำหรับกรณีเร่งด่วน ถ้าเอาภายในวันเดียว (ต้องมายื่นเรื่องทำเอกสารก่อน 11.30 น.) จะเสียค่าธรรมเนียม 3,000 บาท และได้พาสปอร์ต เวลา 15.30 น.) หากต้องการวันรุ่งขึ้น จะเสียค่าธรรมเนียม 2,000 บาท (มาทำเวลาไหนก็จะได้เวลานั้นวันถัดไป) ทั้งนี้ ควรจะมาจองคิวก่อน เพราะแต่ละวันเราจะทำพาสปอร์ตด่วน 200-400 เล่มเท่านั้น

อายุการใช้งาน 5 ปี เหมาะสมเพียงพอหรือยัง

"พาสปอร์ต 90%ในโลกนี้ มีอายุงาน 5 ปี แต่มีบางประเทศเริ่มที่จะทำ 10 ปีแล้ว แต่ค่าธรรมเนียมก็จะเพิ่มขึ้นตามมาเป็น 2 เท่า ตอนนี้เราก็กำลังคิดอยู่ว่าจะทำแบบนั้นหรือไม่ ซึ่งก็ต้องมาดูองค์ประกอบอื่นๆ เช่น ชิป ในพาสปอร์ต มันจะใช้งานได้ถึง 10 ปีหรือไม่ เพราะเราเป็นหนังสือเดินทางอิเล็กทรอนิกส์ ถามว่า ณ ปัจจุบันสามารถทำได้หรือยัง คำตอบคือ "ได้แล้ว" แต่ตอนนี้เราเริ่มใช้หนังสือเดินทางรุ่นที่ 2 ซึ่งตามระเบียบ จะหมดอายุในปี 2560 ดังนั้น ก่อนที่จะเริ่มรุ่นใหม่ ก็คงต้องมีการพิจารณาเรื่องนี้กันอีกครั้ง ซึ่งอยู่ในขั้นตอนกำลังศึกษา 5 ปี 10 ปี หรือให้เลือกระหว่าง 5 ปี กับ 10 ปี "

หากจะทำจริง ก็อาจจะต้องมีการแก้ไขระเบียบ เพราะได้มีการกำหนดอัตราค่าธรรมเนียมไว้ หากจะเพิ่มเป็น 10 ปีก็ต้องคิดค่าธรรมเนียมเป็น 2 เท่า ต้องมีการถามไปยังหลายฝ่าย รวมถึงผู้ใช้งาน นักธุรกิจ ยิ่งผู้ที่เดินทางบ่อย หน้าหนังสือเดินทางอาจจะหมดก่อนครบ 5 ปีด้วยซ้ำ การใช้งานที่แตกต่างกัน บางคนอาจจะเดินทางน้อย 10 ปีทำไว้เลย ใช้จริงอาจจะแค่เดินทางปีละครั้ง เป็นต้น

ปัญหาที่พบส่วนใหญ่เกี่ยวกับการใช้งาน

ส่วน ใหญ่ใช้ผ่านออโต้เกทไม่ได้ มาจาก 2 ประเด็น คือ 1. บางคนลายนิ้วมือบาง ไม่สามารถเก็บลายนิ้วมือได้ ก็เลยต้องยกเว้นเก็บลายนิ้วมือ ทำให้ไม่มีข้อมูลในชิป แต่ออโต้เกท ที่สุวรรณภูมิ จะมีการตรวจสอบลายนิ้วมือด้วย เขาจึงต้องไปที่กระบวนการปกติ ด้วยการไปที่เจ้าหน้าที่ ตม.

2. บางคนไม่มีวันเกิด และเดือนเกิด มีเพียงปีเกิดอย่างเดียว ปัญหานี้เราไม่สามารถใส่วันเกิดตามอำเภอใจได้ เพราะต้องอ้างอิงกับเอกสารข้อมูล กระทรวงมหาดไทย หากเป็นกรณีแบบนี้ก็ไม่สามารถผ่านออโต้เกท ได้ ต้องไปที่เจ้าหน้าที่ ตม. เช่นกัน

งานหิน...หากคิดจะปลอมพาสปอร์ต 3 ปี ที่ผ่านมาจับได้หมด!

ผอ.กอง หนังสือเดินทางกล่าวต่อว่า ที่ผ่านมา การปลอมแปลงมี 2 ลักษณะ คือ พยายามเข้าไปแก้ไขข้อมูล พาสปอร์ตรุ่นใหม่ เป็นเรื่องยากในการแก้ไขข้อมูล หากทำก็จะรู้ทันที ส่วนอีกแบบคือทำใหม่ทั้งเล่ม อันนี้ เรายังไม่เคยเจอ เพราะต้นทุนการทำหนังสือเดินทางก็ประมาณ​ 500-600 บาท

ส่วนวิธีการ ตรวจสอบ เรามีวิธีดู 16-20 จุด แต่จุดหลักๆ คือตรงรูปหน้าของเจ้าของหนังสือเดินทาง เราได้ใส่เทคนิคการทำ 3-4 เทคนิค ยากที่จะปลอมแปลง เช่น รูปที่อยู่ หลายคนสงสัยว่าทำไมเป็นรูปขาวดำ แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่ ที่ออกมาเป็นสีนั้น เพราะเราใช้เลเซอร์ยิงเข้าไป เป็นแบบนั้นเพราะเกิดรอยไหม้บนผิวของกระดาษ ไม่สามารถขูดออกได้ อีกจุดหนึ่ง คือถ้าเราเปิดไฟสว่างๆ ส่องกับไฟเราก็จะเห็นรูปเราอีกรูปหนึ่งอยู่ด้านข้าง เราเรียก ghost image ซึ่งก็ปลอมยาก นอกจากนั้น ยังมีอย่างอื่นอีกหลายอย่าง

"หนังสือเดินทางเป็นเอกสารประจำตัวที่ สำคัญในการเดินทางไปต่างประเทศ ดังนั้น ใครที่จะเดินทางไปต่างประเทศก็ควรจะมีการวางแผนล่วงหน้า ก่อนจะซื้อตั๋วเครื่องบินก็ควรจะตรวจสอบวันหมดอายุของหนังสือเดินทางก่อน ว่ามีอายุเกิน 6 เดือนหรือไม่ เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาความชุลมุน ที่สำคัญ ปัจจุบัน เราพัฒนาหนังสือเดินทางขึ้นมาในระดับที่ดีมาก ตั้งแต่หนังสือเดินทางรุ่นใหม่ออกรุ่นล่าสุดมา เมื่อปี 2555 หนังสือเดินทางที่ปลอมแปลงมาเราก็สามารถตรวจสอบได้ทั้งหมด ซึ่งเราสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า" นายรัชฎา กล่าวทิ้งท้าย