เปิดคู่มือ ‘ราชทูตตอบ’ ถึง ‘พระเจ้าหลุยส์ที่14’ ของ สมเด็จพระนารายณ์ หากถามว่า...ให้ตอบว่า...?
หากท่านถูกซักถามถึงยศบรรดาศักดิ์ของท่าน ให้ตอบว่า ท่านหนึ่งเป็นออกพระ, ท่านหนึ่งเป็นออกหลวง, ท่านหนึ่งเป็นออกขุน ออกพระนั้นเทียบเท่า Marquis, ออกหลวงเทียบเท่า Count, ส่วนออกขุนหมายถึงคนเกิดในตระกูลผู้ดี
หากถูกถามถึงตำแหน่งและหน้าที่ในราชสำนัก ให้ตอบว่า รับราชการและเป็นนายทหาร
หากถามเรื่องสุขภาพของพระเจ้ากรุงสยาม ให้ตอบว่า ทรงมีสุขภาพพลานามัยสมบูรณ์
หากถามถึงเจ้าฟ้าหญิง, เจ้าฟ้าชาย, ข้าราชการผู้ใหญ่และข้าในวังทั้งหลาย ให้ตอบว่า ทุกคนสุขสมบูรณ์ ยินดีอยู่ใต้อำนาจพระมหากษัตริย์กรุงสยาม, พระมหามนตรี๑ ที่คุมราชการด้วยวิจารญาณยิ่งนักมา ๒๐ กว่าปีแล้วนั้นถึงแก่กรรม ๒-๓ เดือนที่แล้วหลังจากล้มป่วยมานาน
หากถามถึงพระนามาภิไธยและพระชนมพรรษาของกษัตริย์ ให้ตอบว่า ก่อนขึ้นครองราชย์ท่านชื่อสมเด็จพระนารายณ์ ราชาธิราช ชาติสุริยวงศ์ ตั้งแต่ขึ้นครองราชย์ท่านทรงพระนามว่าสมเด็จพระมหากษัตริย์ ราชา เมื่อพระองค์ทรงอักษรกับกษัตริย์องค์อื่นท่านใช้พระนามอื่นที่รายงานคุณอันประเสริฐของพระองค์ทั้งหมด พระองค์มีพระชนมพรรษาได้๕๐พรรษา
หากถูกบีบให้ออกเสียงและอธิบายพระนามาภิไธย ให้แก้ว่า พระนามาภิไธยนั้นล้วนประกอบด้วยคำบาลีที่ยุ่งยากจึงอธิบายไม่ง่าย หากว่ามาไม่ถูกต้องก็เกรงว่าตัวจะมีความผิด
หากถามว่า กษัตริย์องค์ปัจจุบันสืบตระกูลมาแต่ใด, และกรุงสยามเก่าแก่หรือสร้างใหม่, และเมืองโบราณสุดอยู่ที่ใด ให้ตอบว่า พระเจ้าแผ่นดินองค์ปัจจุบันสืบสันตติวงศ์มาจากสมเด็จพระปฐมสุริยนารายณีศวรบพิตร์ ซึ่งครองเมืองชัย เมื่อ พ.ศ. ๑๓๐๐ โดยมีกษัตริย์ ๑๐ พระองค์สืบทอดกันในเมืองนั้น ต่อมาสมเด็จพระยโศธรวรรมเทพราชาธิราช (Sommedethia Prayasouttora Ttarrena Ttepperaacchaatti) ก่อตั้งกรุงยโศธร (ปุระ) นครหลวง และมีกษัตริย์อีก ๑๒ พระองค์ สืบทอดกันมา ต่อจากนั้นไปสมเด็จพระพนมทะเลศรีมเหศวรวารินทร์ราชบพิตร์ ไปอยู่สุโขทัย ใน พ.ศ. ๑๗๓๑ ท่านก่อตั้งเมืองเพชรบุรีที่มีกษัตริย์ ๔ องค์ครองเป็นระยะเวลา ๑๖๓ ปี ในที่สุดสมเด็จพระรามาธิบดีบพิตร์ ได้สืบสันตติวงศ์และสร้างกรุงสยามในปี ๑๘๙๔, ซึ่งเป็นราชธานีตลอดจนทุกวันนี้ โดยชื่อว่ากรุงเทพมหานครศรีอยุธยา พระองค์ทรงครองอยู่ ๒๗ ปีต่อไป สิริรวมมีกษัตริย์ ๕๐ พระองค์ ในระยะเวลา ๙๒๖ ปี
หากถามว่า มีเจ้าฟ้าชาย-หญิงกี่พระองค์ ให้ตอบว่าฟ้าหญิงหนึ่ง, ฟ้าชายสอง และมีพระราชบุตร-บุตรีอีกจำนวนหนึ่ง
หากถามอายุฟ้าหญิงฟ้าชาย ให้ตอบว่า ฟ้าหญิงอายุ ๒๕, ฟ้าชายองค์หนึ่งอายุ ๓๙, อีกองค์ ๒๙
หากถามว่า วังนั้นมีสัณฐานอย่างไร, ใหญ่แค่ไหน ให้ตอบว่า วังมีกำแพง ๓ ชั้นทำด้วยอิฐและหิน, ใหญ่โตกว้างขวางสูงสง่า ตรงกลางมีหอสูงมากก่อด้วยหิน, อิฐ และไม้, ปิดทองทั่ว, หลังคามุงด้วยดีบุก มีสวนดอกไม้, ไม้ยืนต้นเรียงเป็นแถว และน้ำพุ, ทั้งนี้ในกำแพงชั้นที่ ๓ ภายในกำแพงอีก ๒ ชั้น มีทั้งสวนดอกไม้นานาชนิด, สระน้ำใหญ่พร้อมน้ำพุและอาคารน้อยใหญ่มุงด้วยดีบุกปิดทอง, พร้อมทั้งสวนสัตว์
หากถามว่า กรุงสยามใหญ่เพียงใด ให้ตอบว่า มันอยู่บนเกาะ, มีแม่น้ำกว้างใหญ่ล้อมรอบมีชื่อว่า "แม่น้ำ" คือแม่แห่งน้ำทั้งหลาย มีกำแพงอิฐล้อม, วัดโดยรอบ ๖,๐๐๐ วา หรือ ๓๐๐ เส้น
หากถามว่า สยามร้อน-เย็นอย่างไร ให้ตอบว่า มี ๓ ฤดู, คือร้อน, เย็น และฝน
หากถามว่า พระเจ้าแผ่นดินไปอยู่ละโว้ทำไม และเมืองนั้นเป็นอย่างไร ให้ตอบว่า เมื่อ ๓๐๐ ปีที่แล้วเมืองนี้เป็นที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดินแต่แล้วถูกทิ้งให้ร้าง องค์ปัจจุบันให้บูรณะขึ้นใหม่และสร้างวังที่พระองค์โปรดประทับเป็นส่วนใหญ่ เมืองนี้ยังอยู่ใกล้ป่าที่ท่านโปรดไปคล้องช้าง, ล่าเสือและสัตว์อื่น
หากถามว่า พระเจ้ากรุงสยามส่งทูตถึงเมืองใด ให้ตอบว่า แต่ก่อนส่งทูตไปยังจีน, ญี่ปุ่น, เปอร์เซีย, อังวะ และลาว ปัจจุบันทูตไปญี่ปุ่น, อังวะ และลาวยกเลิกไป เมื่อเร็วๆ นี้คณะทูตใหม่ออกไปฝรั่งเศสและยังไม่ทันกลับเข้ามา แผ่นดินมีศึกสงครามกับอังวะและลาว, ส่วนญี่ปุ่นนั้นจะส่งทูตไปนานๆ ทีแต่มีเรือไปมาทุกปี
หากถามว่าในราชอาณาจักรมีช้างมาก ให้ตอบว่า ไม่มีเมืองใดอื่นที่มีช้างดีและมากมายเท่า, ว่ามีช้างเผือก ๒ เชือก ที่ได้รับความเคารพอย่างสูง ในกรุงสยามมีโรงช้าง ๔๐๐ โรงไว้เชือกชั้นเอก นอกเมืองและตามหัวเมืองยังมีอีกหลายโรง ทุกปีไม่ขาดชาวมัวร์๑๓ เข้ามาซื้อ ๒-๓ ร้อยเชือก ถวายให้โมคุล๑๔ ม้าก็มีแต่จำนวนไม่มาก มันไม่จำเป็น เพราะเมื่อออกล่าสัตว์หรือดำเนินสงครามก็ต้องบุกป่าดงดิบซึ่งม้าทำไม่ได้ดีเท่า (ช้าง)