พระเนมิราช พระราชาผู้ท่องนรก-สวรรค์

พระเนมิราช เป็นพระชาติหนึ่งของพระพุทธเจ้า เป็นพระชาติที่ทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมี พระองค์เป็นที่รักของเทวดา พระอินทร์จึงเชิญพระองค์ขึ้นไปยังสวรรค์ แต่ระหว่างเส้นทางที่จะไปสวรรค์ต้องผ่านขุมนรกเสียก่อน

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ยังเมืองมิถิลามีพระราชาพระองค์หนึ่งปกครองนามว่า “เนมิราช” พระองค์ชอบการทำทานมาก ทรงบริจาคทานให้แก่ประชาราษฎร์ พร้อมทั้งแสดงธรรมให้พสกนิกรทำความดี วันหนึ่งพระราชาทรงสงสัยว่า ระหว่างทานกับการรักษาศีล แบบไหนได้อานิสงส์มากกว่ากัน พระอินทร์ทราบดังนั้นจึงเสด็จลงมาพระราชา

พระอินทร์ตอบว่า “การให้ทานมีผลเพียงได้สวรรค์ แต่การรักษาศีลหรือออกบวชนั้นสามารถนำไปสู่ความหลุดพ้น แต่การรักษาศีลนั้นเป็นเรื่องยาก ต้องละจากชีวิตปุถุชน แต่อานิสงส์แรงกว่าทาน แม้ทานจะอานิสงส์น้อยแต่ควรปฏิบัติควบคู่กันไปกับการรักษาศีล”

พระอินทร์กลับสวรรค์ เทวดาทั้งหลายทราบว่าพระอินทร์ ราชาแห่งเทวดาเสด็จมาพบพระเนมิราช จึงทูลขอให้พระอินทร์เชิญพระเนมิราชขึ้นมาบนสวรรค์ เพื่อพระองค์เป็นพระอาจารย์ของพวกตน เทวดาเหล่านี้ตอนเป็นมนุษย์เกิดเป็นประชาชนของพระเนมิราช ปฏิบัติตามคำสอนของพระราชา เมื่อสิ้นบุญจึงได้เกิดบนสวรรค์

พระอินทร์โปรดให้มาตุลีเทพบุตรขึ้นราชรถทิพย์ไปรับพระเนมิราชมายังสวรรค์ มาตุลีเทพบุตรขับราชรถมารับพระเนมิราช แล้วประกาศว่าเป็นความประสงค์ของพระอินทร์และเหล่าเทวดาทั้งหลาย

ระหว่างทางก่อนไปถึงสวรรค์ ต้องผ่านนรก พระเนมิราชเห็นภาพของความทุกข์ทรมานจากการถูกลงทัณฑ์ พอมาถึงสวรรค์ พระองค์ได้ชมวิมานของเทวดาต่าง ๆ จนมาถึงเทวสภา เทวดาทั้งหลายพากันเข้าพบพระเนมิราช พร้อมบอกว่าตนเคยเป็นประชาชนของพระองค์ และที่ได้เป็นเทวดาเช่นนี้เพราะปฏิบัติตามคำสอนของพระองค์

พระเนมิราชกลับเมืองมิถิลา ทรงเล่าสิ่งที่พบเห็นให้พสกนิกรของพระองค์ฟัง เพื่อให้ตระหนักถึงการมีอยู่จริงของนรกและสวรรค์ ต่อมาพระองค์ทรงยึดมั่นในการทำทานควบคุมไปกับการรักษาศีล จนพระชนมายุมากขึ้น มีพระเกษาขาวปรากฏ พระองค์ละจากราชสมบัติออกบวช แล้วอุบัติยังพรหมโลกหลังจากสวรรคตในเวลาต่อมา