สิ่งมีชีวิต วิวัฒนาการถอยหลัง ได้จริงหรือ?

ปรากฏการณ์ที่พืชหรือสัตว์บางชนิดจะค่อย ๆ สูญเสียลักษณะที่ซับซ้อนในร่างกาย ทั้งที่ลักษณะดังกล่าวเป็นผลจากวิวัฒนาการที่ต้องใช้เวลาหลายล้านปีกว่าจะได้มานั้น หลายคนอาจสงสัยว่ามีความเป็นไปได้มากน้อยแค่ไหน และสาเหตุของสิ่งที่เรียกว่า "วิวัฒนาการถดถอย" (Devolution) นี้คืออะไรกันแน่

ก่อนหน้านี้นักวิทยาศาสตร์พบว่า นกกีวีซึ่งเป็นนกที่บินไม่ได้และเป็นสัตว์ประจำถิ่นที่พบในนิวซีแลนด์เท่านั้น อาจกำลังเริ่มมีวิวัฒนาการถดถอย จากนกสายตาดีกลายเป็นนกตาบอดสนิท โดยนกกีวีบางกลุ่มมีประชากรจำนวนมากที่สูญเสียการมองเห็นหลังออกหากินและใช้ชีวิตในช่วงกลางคืนเป็นหลัก ซึ่งในสภาพที่มืดสนิทเช่นนั้น สายตาไม่มีความจำเป็นอีกต่อไป แต่ในขณะเดียวกัน การรับสัมผัสและดมกลิ่นที่บริเวณจะงอยปากยาวของมัน กลับมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นอย่างน่าประหลาดใจ

มีผู้ตั้งคำถามในเรื่องวิวัฒนาการถดถอยทางเว็บไซต์ตรวจสอบข้อเท็จจริงทางวิทยาศาสตร์ Metafact.io ซึ่งมีผู้เชี่ยวชาญทางชีววิทยาหลายรายมาให้คำตอบ ในจำนวนนี้รวมถึงโดนัลด์ แม็กไนต์ นักวิจัยระดับปริญญาเอกจากมหาวิทยาลัยเจมส์ คุก ของออสเตรเลียด้วย

นายแม็กไนต์อธิบายว่า ปรากฎการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นได้อย่างแน่นอน แต่เขาไม่อยากให้เรียกมันว่า วิวัฒนาการถดถอย เพราะคำนี้สื่อความหมายไปในทางที่ผิด โดยชี้เป็นนัยว่า วิวัฒนาการนั้นต้องมีทิศทางที่แน่นอน และมุ่งไปสู่จุดหมายที่ถูกกำหนดไว้แล้วว่า ดีกว่าหรือก้าวหน้ากว่าเดิมอย่างตายตัว ทั้งที่ความจริงในธรรมชาติมิได้เป็นเช่นนั้น

"จากบรรพบุรุษนกที่รูปร่างเพรียวลมและมีปีกบินได้ กลายมาเป็นนกอ้วนที่อยู่ติดพื้น ดำน้ำหาปลาและบินไม่ได้อีกต่อไป"
----
"วิวัฒนาการถดถอย แท้ที่จริงก็คือวิวัฒนาการตามปกติ ซึ่งการคัดเลือกโดยธรรมชาติทำให้สิ่งมีชีวิตปรับตัวตามความเหมาะสมของสภาพแวดล้อมที่มันอาศัยอยู่ในปัจจุบัน" นายแม็กไนต์กล่าว

"อย่างเช่นเพนกวินซึ่งดูเหมือนมีวิวัฒนาการถดถอย จากบรรพบุรุษนกที่รูปร่างเพรียวลมและมีปีกบินได้ กลายมาเป็นนกอ้วนที่อยู่ติดพื้น ดำน้ำหาปลาและบินไม่ได้อีกต่อไป แต่นั่นคือสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับเพนกวินในทุกวันนี้ โดยเป็นลักษณะที่ช่วยให้พวกมันสามารถดำรงเผ่าพันธุ์และมีโอกาสขยายพันธุ์ได้มากที่สุดวิวัฒนาการที่นำไปสู่การมีปีกบินได้ จึงไม่ใช่เป้าหมายของสัตว์จำพวกนกเสมอไป"

ฟองน้ำเป็นสัตว์มีอายุเก่าแก่ที่สุดชนิดหนึ่งของโลก
---
ด้านแคธริน ฮอลล์ นักชีววิทยาประจำศูนย์วิทยาศาสตร์และพิพิธภัณฑ์รัฐควีนส์แลนด์ของออสเตรเลียบอกว่า ได้พบวิวัฒนาการถดถอยในฟองน้ำทะเลชนิดหนึ่ง ซึ่งสูญเสีย "ขวาก" (Spicule) อันเป็นโครงร่างค้ำจุนที่ซับซ้อนด้านในไป ทั้งที่เป็นอวัยวะส่วนที่มีประโยชน์และจำเป็นอย่างยิ่งต่อฟองน้ำทะเลส่วนใหญ่

"ขวากเป็นอวัยวะที่เกิดจากวิวัฒนาการนับหลายล้านปี แต่เมื่อมันหายไปก็ไม่ได้ทำให้ฟองน้ำชนิดนี้มีอันต้องเดือดร้อนหรือสูญพันธุ์ ตรงกันข้าม พวกมันกลับไปเจริญเติบโตได้ดีตามแนวซอกหินเล็ก ๆ ที่พื้นทะเล โดยสามารถปรับรูปร่างให้เติมเต็มซอกหินได้ดีขึ้น ทำให้พื้นทะเลแน่นขึ้น และมีสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ มาอาศัยร่วมด้วย สิ่งนี้จะเรียกว่าเป็นการก้าวถอยหลังของเผ่าพันธุ์ก็คงจะไม่ถูกต้อง"

เครดิตแหล่งข้อมูล : bbc.com/thai