ว่าด้วยคำว่า ขุนหลวง

"...พระนามพระเจ้าแผ่นดิน ที่เรียกในเวลาเสด็จดำรงพระชนม์อยู่นั้น มักเรียกกันเหมือนทุกพระองค์ คือ ผู้ที่เปนข้าขอบขัณฑสีมา ก็เรียกพระเจ้าแผ่นดินของตนว่า ขุนหลวง หรือพระเป็นเจ้า หรืออย่างเราเรียกว่าพระเจ้าอยู่หัว มิได้ออกพระนามเฉพาะพระองค์

ถ้าชาวเมืองอื่นก็มักจะเรียกตามนามเมืองที่พระเจ้าแผ่นดินนั้นๆ ครอง ดังเช่น เรียกว่าพระเจ้าอู่ทอง พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา พระเจ้าหงสาวดี พระเจ้าอังวะ เปนต้น

บางทีก็เรียกตามพระนามเดิมของพระเจ้าแผ่นดินนั้นๆ เช่น เรียกว่า พระร่วง พระยาอู่ พระเจ้ามังลอง ดังนี้ พระนามที่เรียกตามนามเมืองหรือตามพระนามเดิมอย่างนี้ ล้วนเป็นของพวกเมืองอื่นเรียก..."

คำว่าขุนหลวง จึงหมายถึงพระเจ้าแผ่นดิน ที่หมายถึงผู้เป็นใหญ่เหนือขุนอื่นๆ (หมายถึงเจ้าเมือง หรือหัวหน้า) ทั้งปวง สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงกล่าวไว้ในสาส์นสมเด็จว่า "ขุนหลวงคำนี้เห็นตรงกับคำมหาราชา ควรจะเป็นอันเดียวกับคำจักรพรรดิ หรือราชาธิราชนั่นเอง"

ภาพจากละครบุพเพสันนิวาส
เครดิตเนื้อหาเพจสาขาวิชาภาษาไทยและมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง
Cr::: @t_2539