กำเนิด กว๊านพะเยา มาจาก หนองเอี้ยง

คำว่า กว๊าน ในชื่อ หนองกว๊าน และ กว๊านพะเยา จังหวัดพะเยา หมายถึง หนอง หรือ บึง ขนาดใหญ่ คำนี้มีใช้ในท้องถิ่นล้านนา เฉพาะที่ จังหวัดพะเยา แห่งเดียวเท่านั้น

กว๊าน เป็นคำเพี้ยนเสียงของสำเนียงถิ่นล้านนา มาจากคำเดิมว่า กว้าน มีใช้ทั่วไปในกลุ่มตระกูลภาษาไทยลาว แปลว่า รวบรวม (จากที่ต่างๆ มาไว้จำนวนมากๆ), แล้วยังมีความหมายอื่นๆ อีก เช่น ศาลากลางบ้าน, หอประชุม, หอเทพารักษ์, ตำแหน่งขุนนางซึ่งมีหน้าที่ปกครองเรียกกวาน, ขุนกวาน

กว๊านพะเยา จังหวัดพะเยา มีกำเนิดเมื่อ พ.ศ. 2484 เมื่อสร้างประตูกั้นน้ำ

ถ้าย้อนกลับไปก่อน พ.ศ. 2484 บริเวณนี้เป็นที่ลุ่มต่ำเรียกหนองในหุบเขาริมน้ำแม่อิง เช่น หนองเอี้ยง มีลำรางทางน้ำไหลหลายสายเชื่อมต่อถึงกัน (เพราะยังไม่มีประตูน้ำกั้นน้ำแม่อิง น้ำยังไม่ท่วมท้น จึงยังไม่มีสภาพเป็นกว๊านอย่างที่เห็นทุกวันนี้)

น้ำมาก มีเฉพาะฤดูฝน ครั้นถึงฤดูแล้งน้ำน้อย ก็แห้งแล้งทั่วไป คงมีน้ำขังตามบึงขนาดต่างๆ แล้วมีบวกหนองน้อยใหญ่หลายแห่งอยู่รอบๆ แต่หนองน้ำสำคัญเรียก หนองเอี้ยง

หนองน้ำขนาดใหญ่ บางทีเรียก หนองกว๊าน เช่น ตำบลเวียง มีหนองกว๊านแบ่งเรียกเป็น 2 ตอน คือ กว๊านหลวง กับ กว๊านน้อย รอบๆ หนองกว๊านมีบวกหนองหลายแห่ง มีลำรางร่องน้ำเชื่อมถึงกันทั้งหมด แล้วเชื่อมกับน้ำแม่อิง

กว๊านพะเยา เป็นแหล่งน้ำที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่สามของประเทศ รองจากหนองหาน จังหวัดสกลนคร และบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์ ถือเป็นแหล่งน้ำที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ มีเนื้อที่เฉลี่ย 17.55 ตารางกิโลเมตร หรือ 10,915 ไร่ มีปริมาตรกักเก็บเฉลี่ย 31.45 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อเดือน

เครดิตแหล่งข้อมูล : silpa-mag