“ยอน การะฝัด” ทูตฝรั่งยะโสปากเสีย! เจอไทยหงายเก๋ง!!

อังกฤษเป็นมิตรไมตรีกับนานาประเทศที่เขตแดนติดต่อใกล้เคียงกัน เป็นต้นว่า พระเจ้าแผ่นดินเปอร์เซียฝ่ายตะวันออก พระเจ้าแผ่นดินเปอร์เซียฝ่ายตะวันตก บรรดาเจ้านายที่ปกครองแว่นแคว้นอาหรับ สุลต่านประเทศตุรกี และพระเจ้ากรุงจีน พระเจ้ากรุงอังกฤษขอโปรดให้ประชาชนในประเทศอินเดียได้ไปมาค้าขายถึงพระราชอาณาจักรสยามโดยสะดวก และขอเชิญประชาชนสยามมาค้าขายตามหัวเมืองท่า ค้าขายในประเทศแดนของอังกฤษอย่างเดียวกัน ถ้าหากคนที่อยู่ในบังคับอังกฤษไปมาค้าขายถึงราชอาณาจักรสยาม ก็ขอให้คุ้มครองป้องกันให้ด้วย บรรดากฎหมายอย่างธรรมเนียมใดที่ใช้อยู่ในราชอาณาจักรสยาม ก็ไม่ขอยกเว้นเป็นพิเศษ หากธรรมเนียมใดอันเนื่องด้วยการค้าขาย อันอาจเป็นเครื่องขัดขวางแก่การค้าขาย ก็หวังว่าจะได้รับการแก้ไขยกเว้น...

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยโปรดเกล้าฯให้จัดพิธีต้อนรับทูตอังกฤษผู้นี้เข้าเฝ้าอย่างสมเกียรติ ซึ่งนายการะฝัดบันทึกในหนังสือที่พิมพ์เผยแพร่ในภายหลังว่า

"ภายในท้องพระโรงนั้นตกแต่งอย่างโอ่อ่า ยาวประมาณ ๘๐ ฟุต กว้างเป็นครึ่งหนึ่งของความยาวและสูง ๓๐ ฟุต มีเสาไม้เรียง ๒ แถว ทั้งหมด ๑๐ ต้น ประหนึ่งเป็นทางนำมาสู่พระแท่นราชบัลลังก์ซึ่งประดิษฐานอยู่ด้านในสุด

ผนังและเพดานเขียนภาพด้วยสีแดงสด บัวผนังปิดทอง ส่วนเพดานนั้นติดดาวทองงดงาม ระหว่างเสาห้อยโคมระย้าชั้นดีจากอังกฤษ ภายในล้วนตกแต่งอย่างมีรสนิยม ที่เสาติดตะเกียงแผ่นดีบุกอย่างดีที่นำเข้ามาจากปัตตาเวีย ทุกอย่างล้วนมีราคาแพงเพราะเป็นของเทศ

พระแท่นราชบัลลังก์ประดิษฐานอยู่ด้านหลังของท้องพระโรงทั้งหมด ปิดทอง สูงประมาณ ๑๕ ฟุต มีลักษณะซับซ้อน คล้ายมุขที่วิจิตร

พระวิสูตรยกทองห้อยยาวเรี่ยพื้นสีเหลือง ปิดบังด้านบนของท้องพระโรงทั้งหมด แหวกออกให้เห็นเฉพาะพระแท่นราชบัลลังก์ เมื่อไม่มีพระราชพิธีใดๆ พระวิสูตรก็จะปิดสนิท ด้านหน้าตั้งเครื่องสูงหลายขนาด

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวประทับอยู่ในพระแท่นราชบัลลังก์ราวกับรูปจำหลัก ทรงฉลองพระองค์ครุยทอง แขนกว้าง ไม่ทรงพระมหามงกุฎ พระมาลาหรือเครื่องประดับอันใด ใกล้กันนั้นทอดคทาทองคำอยู่ด้วย

การตกแต่งของท้องพระโรง ภาพเหล่าขุนนางหมอบกราบ รวมทั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและความเงียบสงบนั้นช่างน่าประทับใจเป็นอย่างยิ่ง บรรยากาศชวนให้รู้สึกว่าเป็นศาสนพิธีอันศักดิ์สิทธิ์ มากกว่าการเข้าเฝ้าฯกษัตริย์ในโลกมนุษย์เสียอีก"

และบันทึกกระแสรับสั่งไต่ถามนายการะฝัดไว้ว่า

"ท่านข้าหลวงแห่งอินเดีย (สยามใช้คำว่าเจ้าเมืองเบงกอล) ส่งท่านมาสยามด้วยกิจอันใด" เราจึงอธิบายวัตถุประสงค์ในการมาเยือนครั้งนี้โดยย่อ

"ในการมาครั้งนี้พระเจ้ากรุงบริเตนทรงทราบความหรือไม่"

เราตอบว่า บริเตนอยู่ไกลมาก และเรื่องการทูตในดินแดนตะวันออกนั้นขึ้นอยู่กับท่านข้าหลวงหรืออุปราชแห่งอินเดียเพียงคนเดียว

"ท่านข้าหลวงเป็นพระอนุชาของพระเจ้ากรุงบริเตนกระนั้นหรือ"

เราตอบว่าท่านข้าหลวงุเป็นพระสหายมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ ไม่ใช่พระอนุชา จากนั้นก็มีคำถามว่า
"ท่านข้าหลวงมีอายุรุ่นราวคราวเดียวกับพระเจ้ากรุงบริเตนหรือ"
"ท่านข้าหลวงมีสุขภาพดีอยู่หรือไม่"
"จากสยาม ท่านต้องการไปเมืองใด"
"ท่านต้องการไปเมืองเว้ ธานีแห่งอินโดจีน กระนั้นหรือ"

และหลังจากที่เราตอบคำถามเหล่านี้แล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสว่า

"เรายินดีที่ได้พบคณะทูตจากท่านข้าหลวงแห่งอินเดีย หากต้องการสิ่งใดจงเอ่ยกับเจ้าพระยาสุริวงษ์โกษา สิ่งที่เราต้องการจากท่านมากที่สุดคือปืนไฟ"
เมื่อมีพระราชดำรัสจบแล้ว เสียงกรับดังขึ้น เจ้าพนักงานลดพระวิสูตรทั้งสองข้าง นักดนตรีกลุ่มเดิมก็เป่าแตร"

การที่อังกฤษส่งทูตเข้ามาเป็นครั้งแรกในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้ก็น่าจะราบรื่นด้วยดี แต่แล้วก็ล้มเหลวอย่างไม่เป็นท่า นายการะฝัดไม่ได้ข้อตกลงกลับไปแม้แต่ข้อเดียว ทั้งนี้ก็เพราะมีเหตุสำคัญหลายประการที่ทำให้ไม่สามารถเจรจากันได้

ข้อแรกก็คือ จุดมุ่งหมายที่อังกฤษส่งจอห์น ครอเฟิร์ดมาในครั้งนี้ ก็เพื่อจะขอลดภาษีปากเรือ และขอให้ไทรบุรีเป็นอิสระจากการปกครองของไทย เพราะอังกฤษแอบไปตีท้ายครัวขอเช่าเกาะปีนังกับพระยาไทรบุรีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๑ แล้ว ทั้งๆที่พระยาไทรบุรีไม่มีสิทธิไปเซ็นสัญญากับใครโดยพละการ ซึ่งเรื่องนี้ไทยก็รู้ แต่ยังไม่อยากเปิดศึกกับอังกฤษเลยทำเฉยไว้ก่อน อังกฤษจึงมาขอให้ไทรบุรีเป็นอิสระ จะได้เขมือบทั้งหมดได้อย่างคล่องคอ เรื่องนี้ก็ไม่ใช่เรื่องที่จะให้กันได้ง่ายๆ